مناطق نمونه گردشگری به محدوده‌ای جغرافیایی اطلاق می‌شود که در این محدوده یک یا چند و یا مجموعه‌ای از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی وجود دارد که وجود آن‌ها انگیزه‌ای برای سفر و اقامت گردشگران خواهد بود. با توجه به عرصه مورد نیاز برای احداث تأسیسات گردشگری اعم از اقامتی و پذیرایی و زیر ساخت های مورد نیاز در این محدوده جغرافیایی به حسب ظرفیت و مساحت عرصه در چهار سطح محلی (با حداقل سی هکتار)، استانی (حداقل پنجاه هکتار) ملی (حداقل یک‌صد هکتار) و بین‌المللی(حداقل سیصد هکتار) سطح بندی می‌شود.لیکن سطح بندی نهایی آن براساس شاخص‌های مربوط، با توجه به سطح خدمات و سرمایهگذاری انجام یافته توسط سازمان مشخص میگردد.

برای تعیین محدوده جغرافیایی و تهیه نقشه منطقه با درنظرگرفتن مجموعه‌ای از عوامل که برای انتخاب منطقه به عنوان نمونه گردشگری تأثیرگذار بوده است، نیاز به انجام مطالعات پایه و تفصیلی است. براساس نتایج مطالعات پایه، مناطق نمونه گردشگری به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری قابل عرضه برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی خواهد بود انجام مطالعات پایه و ایجاد زیر ساخت های اصلی قبل از محدوده جغرافیایی این مناطق به عهده دولت است. مطالعات جامع و تفصیلی به عهده سرمایه گذار می‌باشد

سرمایه گذاران پس از اخذ موافقت اصولی اولیه و سپس جواز تأسیس مناطق نمونه از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شش ماه فرصت دارند تا نسبت به انجام مطالعات جامع و تفصیلی منطقه اقدام نمایند. در هر مرحله بعد از تصویب مطالعات و نظارت فنی سازمان و حمایت همه دستگاه‌های مرتبط از طریق کارگروه گردشگری و شورای راهبری منطقه اقدامات مطالعاتی و اجرایی خود را اعمال می‌نمایند. 

در مناطق نمونه گردشگری با حفظ قوانین و مقررات محیط زیست و مناطق طبیعی و سازگار با محیط براساس مطالعات مصوب می‌توان انواع موضوعات و تأسیسات گردشگری و خدمات وابسته ایجاد نمود. همانند گردشگری طبیعی دریایی، گردشگری درمان و سلامت و یا هتل،مجتمع‌های اقامتی و پذیرایی، تفریحی، علمی و آموزشی مرتبط دهکده‌ها و بازارچه‌های صنایع دستی و هنرهای بومی و سنتی و ...محدوده سرمایه گذاری آن از جذب سرمایه‌های کوچک محلی با سرمایه‌های بزرگ ملی و بین‌المللی خواهد بود لذا مهم‌ترین ویژگی آن هدایت و مدیریت سرمایه‌ها و سرمایه گذاری در منطقه خواهد بود.

مناطق نمونه گردشگری به دلیل تسهیلاتی که برای سرمایهگذاران ایجاد میکنند و فضای متنوع و کاملی که از جهت امکانات در اختیار گردشگران قرار میدهند، میتوانند عامل مهمی در پیشرفت گردشگری ایران و افزایش گردشگران ورودی باشند. (سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور).

اما نکته قابل تأمل این است که انتخاب این مناطق عمدتاً سلیقهای و بدون توجه به نظرات مردم و گردشگران صورت میگیرد با این توصیف انتخاب مناطق نمونه گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است و توجه دقیق به ظرفیت‌های هر منطقه گردشگری لازم است. به عبارت دیگر ضروری است تا ارزیابی نظاممند و سازمان یافتهای از ظرفیت‌های هر منطقه با مشارکت مردم و گردشگران صورت گیرد تا مناطق نمونه به درستی انتخاب گردند.

سطح وسعت   

بین المللی300 هکتار   

ملی100هکتار   

استانی50 هکتار   

محلی30 

منبع: ارزیابی ظرفیتهای گردشگری مناطق نمونه روستایی مطالعه موردی: مناطق نمونه گردشگری سد درودزن و بهشت گمشده شهرستان مرودشت.پایان نامه کارشناسی ارشد فیض الله الله یاری کامفیروزی دانشگاه تربیت مدرس

روستای جیدرزار از توابع بخش کامفیروز شهرستان مرودشت، واقع در استان فارس با مختصات جغرافیایی 52 درجه و 9 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 22 دقیقه عرض شمالی،  در فاصله 6 کیلومتری شهر کامفیروز، 106 کیلومتری شهر مرودشت و 146 کیلومتری شهر شیراز قرار گرفته است. این روستا در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا قرار دارد و اقلیم آن سرد و پوشش گیاهی انبوهی دارد.

روستای جیدرزار در گذشته محل ییلاق عشایر کوچ نشین بود که از یک قرن پیش، به محل اسکان دائمی تبدیل شده است. کهنسالان روستا نیز تاریخ شکل گیری روستا را به یک قرن پیش نسبت میدهند.مردم روستای جیدرزار  به زبان لری صحبت میکنند مسلمان و پیرو مذهب جعفری میباشند.

بر اساس سرشماری 1375، روستای جیدرزار 98 نفر جمعیت داشته، که در سرشماری 1385 به 122 نفر افزایش پیدا کرده است. شغل اکثر مردم این روستا کشاورزی( دامداری، زراعت، باغداری) و زنان روستا نیز به تولید صنایع دستی از قبیل جاجیم ،گلیم و قالی بافی مشغول میباشند. گندم، جو، حبوبات، سیب، زردآلو، هلو، آلبالو و گیلاس از محصولات زراعی و باغی روستای جیدرزار است. گوشت، فراورده‌های لبنی و پشم گوسفند نیز از تولیدات دامی این روستاست. روستای جیدرزار در محدوده کوهستانی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. خانه‌های روستاییان در دامنه کوه به صورت پلکانی نامنظم و چسبیده به‌هم ساخته شده‌اند. فضاهای درونی خانه‌ها تحت تأثیر نوع معیشت و فعالیت روستاییان شکل گرفته است. حیاط خانه‌ها معمولاً حصار خاصی ندارند، چنانکه غالب خانه­ها‌ به یکدیگر راه دارند. مصالح عمده به کار رفته در خانه‌های روستاییان شامل خشت، سنگ، گل و چوب است. سقف خانه‌ها­ مسطح می‌باشد و با تیرهای چوبی، سرشاخه درختان و اندود کاه­گل پوشیده شده­اند.

چشمه سارهای سرآب، دره بالایی، حاجت و آبشار پرزرددر پیرامون روستای جیدرزا می­جوشند و منشأ رویش گیاهان، درختان و زراعت و زندگی روستایی جیدرزار شده­اند. بافت قالی، جاجیم و گلیم از جمله صنایع دستی و هنرهایی است که دختران و زنان روستا در هنگام فراغت از سایر فعالیت‌ها به انجام آن‌ها می‌پردازند. مردم روستای جیدرزار، نوروز را گرامی می‌دارند و پس از تحویل سال و فرارسیدن عید نوروز به شادمانی می‌پردازند و به دید و بازدید یکدیگر می‌روند. مراسم عزاداری در ماههای محرم و صفر، بویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار می­شود.

موسیقی محلی روستای جیدرزار شامل نغمه‌ها و ترانه‌های لری است که به همراه نی در مراسم شادی و عروسی‌ نواخته و خوانده می‌شود.پوشاک مردان و زنان روستا را لباس­های محلی عشایری تشکیل می‌دهند. انواع بازی­های محلی مشتمل بر درنه‌بازی، کلی بازی و لپوربازی در میان جوانان و مردم روستای جیدرزار رواج دارد.

غذاهای محلی این روستا شامل کباب گوشت گوسفند، آش دوغ و آش کارده است که همراه نان و لبنیات تهیه و مصرف می­شود. ماست و کشک که با گیاه معطر چووک مخلوط می­شود، از سوغات روستای جیدرزار است.

روستای جیدرزار از طریق شهرهای مرودشت، اردکان (سپیدان) و کامفیروز قابل دسترسی است و جاده‌های منتهی به این روستا از شهرهای مذکور آسفالت است. روستای مذکور به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری انتخاب شده است و در سال 1391 راه این روستا و برق رسانی به اتمام رسید تا گام جدی برای توسعه صنعت گردشگری و توسعه پایدار این صنعت و روستا برداشته شود.

در حدود4 کیلومتر بعد از «لیرمنجان» به یک تقاطع مهم می رسیم که می‏توان به آن 4 راه «خرم مکان» نام گذارد، از این 4 راه یک رشته جاده ی آنتنی به طول 500 متر به طرف «خرم مکان» منشعب می‏شود، مسیر اصلی به سمت «مشهدبیلو» و بهشت گم شده امتداد می‏یابد و مسیر جدیدی به طرف تنگ شول، دلخان، اردکان، یاسوج... آغاز می‏گردد. وقتی در این مسیر جدید قرار گرفته و حدود 2 کیلومتر جلو تربرویم، به یک روستای 200 خانواری به نام «آب باد» می‏رسیم. غالب جامعه ی محلی به این روستا «آب باد پلنگی» می‏گویند. زیرا این روستای جدید التأسیس در واقع از سرریز جمعیت  «شول پلنگی» تشکیل شده است .

 نام این روستا مأخوذ از چشمه‏ ای است که در ناحیه ی فوقانی روستا ازپای کمر کوه جریان دارد. می‏گویند چند وچون آب آن چشمه ارتباط مستقیم باوزش باد دارد، هر گاه باد بوزد، آب چشمه زیاد می‏شود، هرگاه هوا آرام باشد، آب آن چشمه کم می‏شود .

 املاک آب باد، پلنگی، شیر محمدی و قلعه ی چُغا جمعا یک پلاک اند. نخستین مالک شناخته شده‏ی آن، همان میرزانصراللّه خان ایلخانی بود که در مباحث مربوط به «قلعه چُغا» و «مهجن آباد» بااو آشنا شدیم. وخواندیم که بعد ازخودش به ورثه، شامل غلام رضا خان ایلخانی رسید، سرانجام خانم «زینة السلطنة» چه برسر آن املاک آورد، غلام رضا خان  3 دانگ ملک «آب باد» را به قیمت 40 هزار تومان به آقای سید محمد دبیری فروخت، 3 دانگ دیگر را برای خود نگهداشت .

  اجاره دار این زمین‏ها درهر دوره حضرات «پلنگی» بودند. در تابستان‏ها در این جا کومه بر پا کرده و کشت و زرع می‏نمودند، در فصول زمستان دوباره به محل «پلنگی» بر می‏گشتند. چنان که تا سال 1348 هیچ آبادی در صحرای «آب باد» برپا نبود، در آن سال حاج احمد منوچهری تصمیم گرفت تا با ساختن یک باب خانه در مجاورت چشمه ی «آب باد» در همین جا ساکن شود و از ییلاق - قشلاق بین پلنگی وملک «آب باد» دست بردارد. در سال اول خودش تنها بود، در سال دوم 3 خانه شدند، درسال چهارم 7 خانه والی آخر ...

 جناب غلام علی منوچهری پسر حاج احمد پلنگی دراین مورد چنین می‏گوید: «به همین خاطر در ابتدا نام آن آبادی کنار چشمه را «احمد آباد» می‏گفتند، حاج احمد در این موقع کدخدای 3 دانگ سهم غلام رضا خان از املاک «آب باد» بود، 3 دانگ دیگر متعلق به سید محمد دبیری می‏شد که علی خان شکوهی سمت کدخدایی آن را عهده داربود. مردم «آب باد» از سال 1355 آهسته آهسته از کنار چشمه ی «آب باد» پایین آمده، در حاشیه ی جاده ی اصلی اقدام به خانه سازی نمودند، یک عده ی دیگر هم از شول «پلنگی» آمدند، درنتیجه روستای جدید «آب باد» به سرعت توسعه یافت. آخرین خانه در سال 1380 از کنار چشمه پایین آمد که بدین ترتیب روستای «احمد آباد» یا «آب باداولی» به کلی متروک شد، اکنون همه ی اهالی در حاشیه ی جاده‏ی اصلی، واقع در نقطه ی موسوم به صحرای «گِندی کان» ساکن شده اند .

 اکثریت ساکنین «آب باد» از طایفه ی «شرون کمالی» هستند. گفته می‏شود که" شرون " و " کمال  " دو برادر بودند که از «گشتاسب بویراحمد» آمدند ومدتی در «شول گپ» پاتابه خشک کردند، سپس به «شول پلنگی» آمده و در آن جا ساکن شدند، بعضی می‏گویند که شرون وکمال از نواحی «نورآباد ممسنی» به شول گپ آمدند. بالاخره ازهرجا که آمده باشند، فرزندان آن ها تا حدود 30 سال قبل ازاین در همان روستای «پلنگی» به سر می‏بردند. از آن زمان به این سو جملگی به روستای «آب باد» نقل مکان نموده‏اند، چنان که یک نفر شرون کمالی اکنون در «شول پلنگی» وجود ندارد، جملگی در «آب باد» زندگی می‏کنند، یک چند خانوار شرون کمالی هم در روستای کوچک «بادامک» سکنی گزیده اند. باقی مانده‏های ساکن در دره ی «پلنگی» تماما ازفرزندان " نجف " اند که در بخش خودش معرفی خواهند شد .

 از200 خانوار ساکن درروستای «آب باد» حدود 10 خانوار از طایفه ی نجفی می باشند، که با فامیل های شکوهی، قاسمی و میرزا مرادی زندگی می‏کنند. باقی 190 خانوار  جملگی ازطایفه ی شرون کمالی اند. گروهی از مردم ساکن درروستای «بادامک» نیز ازطایفه ی نجفی می‏باشند .

 " شرون" دو پسر به نام‏های " علی شیر " و " جم شیر " داشت. " کمال " یک پسر به نام "علی مراد " داشت. از علی مراد دو پسر به نام‏های خداداد و خدا بخش به جا ماند. اما علی شیرهفت پسر به نام های محمد، ساتیار، مهمان دار، علی محمد، اللّه قلی، محمد حسین و حسین داشت. ساکنین فعلی روستای «آب باد» فرزندان همین‏ها هستند. یک نمونه از نسب نامه‏ی کمالی‏های «آب باد» چنین است:  سجاد، ماند علی، زلفعلی، کوچک علی، علی مراد، خداداد، علی مراد - کمال .

 یک نمونه از نسب نامه ی شرونی‏های «آب باد» نیز چنین است:  امان اللّه ، غلام علی، حسن، غلام، علی شیر، محمد حسین، علی شیر - شرون .

 روستای «آب باد» دارای یک باب مسجد خیلی تمیز به نام امام جعفر صادق (ع) است که زمین آن راحسین خان بهمنی اهداء نموده است. یک باب مدرسه ی ابتدایی دارد. واز امکانات اولیه‏ی زندگی شامل آب لوله کشی، روشنایی برق، مخابرات و خانه ی بهداشت برخوردار است. مردم آب باد خیلی ثروت مند نیستند، زمین کم دارند، وضعیت دام داری در آن جا خوب است، آب باد از جمله روستاهای است که کارخانه ی برنج کوبی ندارد. تا کنون 4 نفر کارمند از روستای آب باد پا گرفته‏اند .

 مناظری از آ ب باد ، کربلای محمد حسینی ، شول پلنگی واقع در تنگ شول

منبع:http://kamfirouzdirouz.blogfa.com