یکی دیگر از الگوهای فضایی گردشگری شکل گرفته در عصر پسامدرن گردشگری در طبیعت [1] یا طبیعت گردی می باشد. این الگوی فضایی در برگیرنده رویکرد گردشگران به محیط طبیعی با انگیزه های متفاوتی می باشد که گردشگر از سفر به محیط طبیعی یا طبیعت مدنظر دارد. از این رو گستره فضایی این الگو ، محیط طبیعی را در بر می گیرد که می تواند به عنوان مثال ساحل ، جنگل ، کوه و نظیر اینها باشد. این الگوی فضایی از گردشگری در برگیرنده گونه های متفاوتی از گردشگری می باشد که در این فضا ، تجربه گردشگری کسب می کنند. این گونه ها می تواند شامل اکوتوریسم[2] ، گردشگری دریایی ، گردشگری ورزشی و نظیر اینها باشد.

در این بین نکته مهم ، تمایزی است که بین گردشگری در طبیعت به عنوان یک الگوی فضایی و اکوتوریسم به عنوان یک گونه از گردشگری وجود دارد. این در حالی است که در بیشتر مواقع این دو مترادف هم محسوب می شوند و حتی گاهی یکی پنداشته می شوند.گردشگری در طبیعت یک الگوی فضایی از گردشگری می باشد و شکل دهنده متنی فضایی است که خوانش آن در پیرامون سفر به نقاط طبیعی با انگیزه های متفاوت از سوی گردشگران صورت می گیرد این خود در رویکردی واسازانه بر بنیان ساختارهای متفاوتی از نگرش درون متنی یا برون متنی قرار دارد که در راستای گونه های متفاوتی از گردشگری پدیدار می شود. همچنین در بازار جهانی گردشگری ، گردشگری در طبیعت یک بخش کلی محسوب می شود که اکوتوریسم جزیی از آن در کنار گردشگری ماجراجویی می باشد (مجله موج سبز ،4،1380). در واقع اکوتوریسم بخشی در حال گسترش از بازار گردشگری در طبیعت است.به گونه ای که طبق برآورد « انجمن اکوتوریسم » در سال 1999 ، گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی 20 درصد و اکوتوریسم 7 درصد از بازار مسافرت جهانی را در اختیار دارد(شاهنده،49،1380).از این رو نمی توان سفر به طبیعت را بدون در نظر گرفتن ویژگی های آن ، اکوتوریسم نامید در حالی که می توان این گونه سفرها را در چارچوب گردشگری در طبیعت به حساب آورد.

علاوه بر آن از نظر تعاریف نیز هیچگاه گردشگری در طبیعت تنها معادل اکوتوریسم نیست. در اینجا تفاوتی را می توان مشاهده کرد که مابین انگیزه های این دو وجود دارد . گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی ، مسافرت به محیط های طبیعی می تواند در چارچوب انگیزه های متفاوتی باشد که تنها فضای طبیعی را مدنظر داشته و انگیزه مربوطه هیچ گونه رابطه مستقیم با محیط طبیعی ندارد و حتی گردشگر نسبت به محیط دارای هیچ حساسیتی نیست. در حالی که اکوتوریسم بنا به تعریف آن توسط موسسه بین المللی اکوتوریسم در سال 1991 « یک مسافرت مسئولانه به مناطق طبیعی که محیط زیست را حفظ و زندگی راحت مردم محلی را تثبیت نماید» تعریف شده است(مجله موج سبز،4،1380).از این رو اکوتوریسم واجد چهار ویژگی مشخص و بارز می باشد که عبارتند از :

1. سفر به یک منطقه طبیعی

2. سفری که حامی حفاظت از تنوع زیستی باشد

3. سفری که برای جوامع میزبان محلی سودمند باشد

4. سفری که به درک و فهم عمیق از طبیعت و محیط زیست رهنمون باشد(شاهنده،49،1380).

این خود نشان از گرایش اکوتوریسم به سمت حفاظت از طبیعت دارد به بیانی دیگر گونه ای از گردشگری طبیعت گرا را به ذهن متبادر می سازد.از این رو تعداد سفرهای که بتوان به آنها برچسب اکوتوریستی زد بسیار محدود می باشد و این با گردشگری در طبیعت که به عنوان یک الگوی فضایی گردشگری شکل می گیرد و واجد تنها یک ویژگی از ویژگی های اکوتوریسم که همان سفر به مناطق طبیعی است ، بسیار متفاوت می باشد.در این میان می توان تفاوت بین گردشگری در طبیعت و اکوتوریسم را تفاوت بین شهرنشینی[3] و شهرگرایی[4] مقایسه کرد که اولی نشان از جمعیت شهری دارد و ساکنان شهر را مدنظر قرار می دهد و شهرگرایی ، در برگیرنده مفهوم فرهنگ شهری و برخاسته از مدنیت در فضای شهری می باشد. بر این مبنا گردشگری در طبیعت ، تعداد وفضای گردشگری در رابطه با مناطق طبیعی در برمی گیرد و اکوتوریسم در برگیرنده مفهومی از فرهنگ گردشگری در حفاظت از محیط زیست را در بردارد.

با توجه به مشخص شدن تمایز مابین گردشگری در طبیعت و اکوتوریسم ، می توان گردشگری در طبیعت را اینگونه تعریف کرد :

« گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی ، سفر به مناطق طبیعی در رابطه با بهره‏بری گردشگری با انگیزه های متفاوت از مناطق طبیعی بوده که آثار مثبت و منفی را برای آن مناطق در بر دارد». بنا براین تعریف گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی به عنوان یک الگوی فضایی در چند وجه باید مورد توجه قرار گیرد که در وهله اول سفر به مناطق طبیعی است و در وهله دوم بهره بری از مناطق طبیعی مدنظر می باشد و در آخر تاثیراتی که جریان گردشگری در این مناطق برجای می نهد، دارای اهمیت است.
این در حالی است که الگوهای فضایی گردشگری در عصر پسامدرن خود حاصل ساختار شکنی گردشگری دوران مدرن می باشند و در چارچوب گرایش سرمایه داری سازمان نایافته برای ادذغام تمامی فضاها در چرخه سود ، قرار می گیرند . گردشگری در طبیعت نیز خود در این چارچوب قرار می گیرد از این رو توجه به پایداری به عنوان راهکار مهار سرمایه داری در این زمینه (همانگونه که در فصل اول توضیح داده شد) اهمیت فراوانی دارند بخصوص از آن رو که در این الگوی فضایی ، مناطق طبیعی مدنظر می باشند. هرچند در این بین اکوتوریسم با توجه به ویژگی های خود در زیر مجموعه گردشگری پایدار نیز قرار می گیرد ولی با این وجود همانگونه که بیان شد اکوتوریسم تنها بخش کوچکی و یک گونه از گردشگری در الگوی فضایی گردشگری در طبیعت می باشد.

[1]- Natural Tourism

[2]- Ecotourism

[3]- Urbanizatio

[4]- Urbanism منبع : وبلاگ دکتر سقایی استاد دانشگاه فردوسی