دروازه خشایارشا

این بنا نزدیکترین اثر معماری فراز سکوی تخت جمشید به پلکان ورودی است.دروازه خشایارشاه که به دروازه ملل نیز شهرت داشته با نقشه ای به وسعت 625 متر مربع شکل گرفته ومشتمل است بریک تالار مربع وسه وودی وخروجی عریض.بر چهار سمت تالار ومجاور دیوارها سکوه های سنگی ایجاد گردیده که به نظر میرسد برای استراحت وانتظار کسانی باشد که می خواستند به حضور شاه برسند.ورودی اصلی تالار که در واقع ورودی مجموعه معماری تخت جمشید نیز محسوب میگردد از دیوار غربی تالار به درون راه می یابد.بر دو جرز طرفین این مدخل دو مجسمه بزرگ گاو با سر انسان استوار گردیده ودو جرز طرفین درگاه شرقی نیز با دو نقش هیولا در هیئت حیوان بالدار با سر انسان آراسته شده است.این پیکره ها همانند هیولاهای نصب شده در ودخل قصرهای آشوری _سرزمینی در کنار ساحل غربی دجله وقسمت میانی بین النهرین میان دجله وفرات) است وشکی نیست که به دستور خشایار شا از آنها تقلید شده است.بر بالای چهار جزر درگاههای شرقی وغربی کتیبه ای میخی به سه زبان پارسی،ایلامی وبابلی نقش بسته که مضمون آن بیان خاتمه ساختمان دروازه ملتها در دوران خشایارشا میباشد.از دروازه ملل درگاه دیگری به سمت جنوب یا به طرف کاخ آپادانا باز میشود.در این درگاه جای پاشنه در سنگ با نقش گل دوازده برگ وجود دارد.با توجه به شواهد تشخیص داده اند دری که بر آن درگاهی استوار بوده حدود 30 سانتیمتر ضخامت داشته وبر روی آن روکشی از طلا بوده است.در مقابل هریک از چهار گوشه تالار ستونی بلند بوده وسقف چوبی بر فراز آنها قرار داشته است.اکنون دو ستون در دروازه ملتها باقی مانده است.بعد از درگاه شرقی خیابان عریضی به سمت تالار صدستون امتداد می یابد وبر دوطرف آن اتاقکهایی در دو ردیف وجود دارد.