سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS (Geographic information system :

با گسترش روزافزون دامنه استفاده از رایانه ها و توسعه

سریع قابلیت های متنوع نرم افزارهای جدید ، لحظه به لحظه بر اهمیت ارتباط تنگاتنگ با متخصصین هر رشته در سراسر جهان و بهره گیری از تجارب آنان افزوده می شود. همین امر باعث گشته تا وجود زبانی مشترک برای برقراری این رابطه بصورت ضرورتی اجتناب ناپذیر رخ بنماید. از دیگر سو تنوع بسیار زیاد گستره های مورد مطالعه و کشف هر روزه تعاملات و بر هم کنش های عوامل متعددی که شاید تا قبل از این حتی تصور ارتباط غیرمستقیم آنها دور از ذهن می نمود ، متفکران علوم رایانه ای را به فکر ایجاد سیستمی رهنمون ساخت که بتواند در عین پاسخگویی به نیازهای محلی در هر حوزه مورد مطالعه ، این قابلیت را دارا باشد که بتواند و دستاوردهای تحقق و مطالعه در کمترین زمان ممکن قابل استفاده برای سایرین باشد.

یکی از راه حل های جدید و در عین حال کارآمد ، سیستم های اطلاعات جغرافیایی یا به اختصار می باشد. گرچه در ابتدا گروه های مختلف علمی در قالب مؤسسات و شرکت های معتبر با مد نظر قرار دادن ایده اصلی یعنی ایجاد بانک اطلاعاتی فراگیری که ضمن پیوند با عناصر بصری نظیر نقشه ها ، قابلیت دسترسی سریع و استنتاج نتایج جدید بر پایه اطلاعات خام ورودی را داشته باشد ، هر یک از طرق مختلفی سعی در ارایه نرم افزارهای خاص خود نمودند ، اما به نظر می رسد مطابق توافقی نانوشته بیشتر فعالیتها به سویی هدایت شده است که در حال حاضر دست کم نتایج نهایی پردازش ها با حداقل زمان و پردازش قابل استفاده برای دیگران خواهدشد.

با در نظر گرفتن موارد فوق و نیز اهمیت انکار ناپذیر توسعه پایدار همه جانبه ، منطقه22 شهرداری تهران به دلیل پتانسیل های خاص خود از سوی مدیران ارشد مجموعه به عنوان گسترده ای مناسب جهت تبدیل به الگوی نوین توسعه پایدار شهری با بهره گیری از دانش روزافزون و فن آوری پیشرفته ، ارزیابی گردید. در این راستا بود که علیرغم همه دشواری ها گام هایی مهم و مؤثر در نهادینه سازی نقش واحدهایی نظیر GIS و GPS و نیز اهمیت بخشیدن به نقش کمیسیونهای تخصصی برداشته شد. این کمیسیون ها در حقیقت مجموعه ای از متخصصان و دانشگاهیان می باشند که با بهره مندی از قابلیت هایی نظیر سیستم اطلاعات جغرافیایی با در نظر گرفتن عوامل بسیار بیشتری نسبت به زمانی که استفاده از چنین فن آوری میسر نبود ، علاوه برآنکه سیاستگزاری های کلان منطقه را در ابعاد علمی و اجرایی رنگ و بویی تخصصی تر و جامعتر می بخشند ، نقش بسیار مهمی در اعتلای فرهنگ ارتباط دوطرفه محیط‌‌های علمی و اجرایی ، ایفا می نماید.

پس ازآ نکه طرح تفصیلی منطقه22 شهرداری تهران در سال 1376 توسط شرکت مشاور باوند مورد بازنگری قرارگرفت مکانیزاسیون نقشه ها در سال 1377 به شرکت رصدایران واگذار گردید و در خردادماه 1378 این پروژه به پایان رسید. پس از انتقال نقشه های مکانیزه به شهرداری منطقه22 واحد GIS این منطقه کار خود را رسماً در بهمن ماه 1378 آغاز نمود. در نخستین گام پس از اتمام مکانیزاسیون طرح تفصیلی منطقه ، متخصصان این واحد اقدام به تدوین استراتژی لازم جهت اخذ اطلاعات املاک (نظیر محدوده ملک ، صاحب یا صاحبان ملک ، وضعیت ملک از نظر احداث بنا ، کلیه اطلاعات معماری وسازه برای تعاونی های مسکن و مجتمع های مسکونی و …) با روالی قانونمند نمودند.

معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و قابلیتهای آن :

سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی به مجموعه‌‌ای از عوامل اطلاق می گردد که در کنار هم تشکیل سیستمی با قابلیت‌های منحصر به فرد را می‌دهد که در زیر به آنها اشاره می‌شود . عوامل تشکیل دهنده به ترتیب اهمیت عبارتند از :

اطلاعات

نیروی انسانی متخصص

نرم افزار

سخت افزار

منظور از اطلاعات در یک GIS هر نوع دادهای است که بتوان آن را به پدیده ای با مختصات X ، Y ، Z خاص خود مرتبط نمود . نکته جالب توجه آن است که هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد . به این معنا که از مشخصات فیزیکی و شیمیایی لایه‌های مرکزی زمین گرفته تا پیچیده‌ترین خصوصیات بالاترین لایه‌های جوی را می‌توان با در نظر گرفتن مختصات‌محل پدیده‌ مربوطه به صورت یکجا در کنار هم مشاهده نمود و نتایج جدیدی از این کنار هم دیدن بدست آورد. نکته بسیار مهم در این قسمت ، اطمینان از صحت اطلاعات ورودی است . به عنوان نمونه در زمینه GIS شهری تشکیل تدریجی کاداستری از محدوده املاک واقع در مناطق شهرداری از اهمیت خاص برخوردار است . به عنوان یک اصل پذیرفته شده نقشه‌های 2000/1 ممهور به مهر کارشناس رسمی دادگستری سالهاست که معتبرترین مرجع استناد محدوده املاک محسوب می‌شود . با توجه به مقیاس نقشه و روش سنتی پیاده سازی محدوده بر روی نقشه‌های مورد اشاره حتی در صورتیکه با ابزارهای دقیقی نظیر دیجیتایزر محدوده‌ها وارد سیستم شوند تداخل‌هایی با بار حقوقی بسیار سنگین برای شهرداری و تضییع حقوق شهروندان در برخواهد داشت . در اینجا با بکارگیری قابلیت‌های GIS و استفاده از GPS سعی می‌شود تا با کمترین خطای ممکن لایه اطلاعاتی محدود ه املاک شکل پذیرد . بدینوسیله خطای کار تا حد دقت بسیار بالای ابزار دقیقی نظیر GPS کاهش می یابد . برای ورود سریع و دقیق اطلاعات در واحد GIS شهرداری منطقه 22 از ابزارهایی نظیر اسکنر و دیجیتایزر استفاده می‌شود که با توجه به تنوع داده‌ها از قبیل فایل‌های رایانه‌ای ، عکسهای ماهواره‌ای ، اسناد و نقشه‌های کاغذی ، جداول اطلاعاتی و ... در هر مورد ابزار مناسب مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد .

در صورت وجود بستر اطلاعاتی مناسب ، نیروهای متخصصی که بتوانند با استفاده از توانمندی‌های خود در زمینه‌های تخصصی نظیر بانک‌های اطلاعاتی ، نرم افزارهای GIS و برنامه‌نویسی‌ ، کار با ابزارهای دقیق و سخت افزار رایانه فرایند مناسبی را جهت ورود ذخیره و بازیابی اطلاعات طراحی نمایند و با مطالعه و تحقیق در جهت هریک از مراحل ، نظارتی پویا داشته باشند . به همین جهت است که بعد از اطلاعات ، نیروهای انسانی متخصص نقش حیاتی در راه اندازی و تداوم حرکت GIS دارد و تربیت نیروهای کارآمد جهت توسعه قابلیت‌های واحد به سایر قسمت‌ها الزامی و اجتناب ناپذیر است .