پروفسور دکتر محمد حسن گنجی :دکتر محمد حسن گنجی در سال 1291 شمسی در بیرجند دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را درمدرسه شکوئیه ی همان شهر به اتمام رساند. دکتر گنجی پس از دریافت لیسانس در رشته جغرافیا در شهریور ماه 1312 جزو آخرین دسته از محصلان اعزامی بود که به انگلستان رفت. پس از ورود به ایران، در سال 1317 به سمت استاد دانشگاه تهران درآمد. تعدادی از کتابها و آثار وی عبارتند از: 1- جنگ و جغرافیا یا روابط دولت بزرگ در اقیانوسیه   2- بشرچیست؟ (ترجمه از آثار مارک توین)   3- جغرافیای ایران در چهار فصل 4- آب و هوای کشورهای آسیای مرکزی[2] 

دکتر احمد مستوفی

در سال 1291 در تهران متولد شد تحصیلات عالی را در رشته جغرافیا گذراند. در دپارتمان جغرافیای دانشگاه سوربون پاریس دکترا گرفت و درسال 1317 دانشیار کرسی جغرافیای عمومی گردید. وی در بهمن 1327 درگذشت.²

^{دکتر احمد سعادت:}

در بوشهر متولد شد، چند سال نیز در نجف اشرف بود. در سال 1309 به انگلستان اعزام شد. بعد از اخذ لیسانس در سال 1318 به ایران بازگشت و در فروردین 1340 درگذشت. ²

^{دکتر مفخم پایان:}

^{در سال 1294 در تهران متولد شد،} دیپلم را از دارلفنون گرفت و در رشته باستان شناسی دانشگاه تهران لیسانس گرفت. در دانشگاه تبریز به تدریس پرداخت و در سال 1334 راهی مشهد شد و جغرافی آنجا را پایه گذاری کرد. وی در ترسیم نقشه های رنگی روی شیشه منحصر به فرد بود. ²

^{اولین جغرافیدانی} که دست به تاسیس انجمن جغرافیایی و چاپ مجله جغرافیا زد استاد مفخم پایان بود. وی اصطلاح جهان شناسی را به جای جغرافیا برگزید. در سال 1339 فرهنگ آبادی های ایران را به زبان فارسی به چاپ رساند که در َآن 44159 نام جغرافیایی با طول و عرض هر یک ثبت شده است. فرهنگ کوه ها و رودهای ایران از آن است. ⁶

^{دکتر بعد از بازگشت در سال 1351 مشاور} سازمان جغرافیایی کشورشد و دردی ماه 63 چشم از جهان بربست. ²

استاد عباس سحاب:

در سال 1300 شمسی در یکی از روستاهای تفرش به دنیا آمد. در همان جا به مکتب رفت و بعد از آن به تهران آمد و در مدرسه کمالیه مشغول علم و تحصیل شد. برای ترسیم نقشه های ایران 30.000 روستا و شهر را درنوردید. در سال 1329 موسسه سحاب را تاسیس کرد تا بتواند این اطلاعات جمع آوری شده را روی نقشه بیاورد. از اقدامات 1- تشکیل اولین نمایشگاه بین المللی جغرافیا در دانشگاه تهران در سال 1318

2- تشکیل دومین نمایشگاه بین المللی جغرافیا در سال 1325 در دانشگاه شهید بهشتی

امروزه در موسسه سحاب و اطلس های ایران و جهان با استانداردهای جهانی تهیه می شوند استاد عباس سحاب تنها بازمانده نسل کارتوگرافی قدیمی صاحب سبک جهان بود. وی در سال 1350 دستگاه های مختلفی لیتوگرافی و کنستانت را برای سهولت بیشتر در تفکیک رنگ ها به کار گرفت. سحاب پدر کارتوگرافی نوین ایران خوانده شد. در شامگاه یکشنبه 14 فروردین 1379 درگذشت. ⁵

دکتر یدالله فرید:

در اسفند ماه 1308 در شهر تبریز متولد شد و درسال 1961 مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربون فرانسه دریافت نمود و به مدت 20 سال در دانشگاه تبریز تدریس نمود. ²

اولین کتاب در مورد مسائل شهری ایران را دکتر فرید در سال 1349 منتشر کرد. 6

ایشان مولف کتابهای ارزشمندی چون جغرافیای جمعیت، جغرافیا و شهرشناسی، جغرافیای  تغذیه، سیر جغرافیا در قلمرو انسانی، کاربرد جغرافیا در روش تحقیق  شهر و روستا، مقدمه ای برروش تحقیق شهرهای ایران، انگلستان و بازار مشترک از دیدگاه جغرافیا و مقاله های مختلف در زمینه جغرافیا و همچنین ترجمه کتاب انسان و محیط زیست است.

دکترجواد صفی نژاد:

در شهریور 1308 در ری متولد شد. ابتدایی را در ری و متوسطه را در تهران گذراند. کارشناسی ارشد را در دانشگاه تهران و در سال 1332 پشت سر گذاشت. وی از موسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران مدرک فوق لیسانس گرفت، ایران را به سه منطقه تقسیم کرده و از دانشگاه تهران

از آثار دکتر صفی نژاد می توان به فهرست مقالات جغرافیایی، (مشترک با دکتر گنجی)، مونوگرافی روستای طالب آباد، بنه، مبانی جغرافیای انسانی، عشایر مرکز ایران و لرهای ایران اشاره کرد. ²

دکتر عباس اقبال آشتیانی:

در سال 1314 هجری قمری در آشتیان متولد شد. در کودکی در مکتب خانه های آشتیان و بعد از آن به دارالفنون رفت. و در دبیرستان دارالفنون به تحصیل علم و دانش پرداخت. در دانشگاه سوربون لیسانس ادبیات (جغرافیا) گرفت. از اروپا به دارالمعلمین عالی آمد و به عنوان استاد مشغول شد. او اولین معلم دانشگاه تهران است. از دکتر آشتیانی آثار زیادی بر جای مانده که از جمله می توان به کلیات علم جغرافیا و تاریخ علم جغرافیایی در سال 1314 اشاره کرد. عباس اقبال در سال 1334 بعد از سفر خود به اروپا به ایران برنگشت و درهمان جا بدرود حیات گفت. ⁶

دکتر فرج الله محمودی:

در سال 1309 در سنندج متولد شد. فارغ التحصیل رشته دکترای جغرافیای طبیعی با تخصص ژئومرفولوژی و استاد تمام وقت گروه آموزش جغرافیای دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بود که در سال 1383 بازنشسته شدند. ایشان دوره کارشناسی تاریخ و جغرافیا را در دانشگاه تهران با کسب رتبه اول در سال 1340 به پایان برد. از سال 1342 تا 1346 با بورس دولتی در شهر پاریس در رشته ژئومرفولوژی فارغ التحصیل شد. وی با استفاده از امکانات تحقیقاتی دانشگاه تهران سفرهای تحقیقاتی متعددی را انجام داد و با بسیاری از مسائل ژئومرفولوژی از ایران از نزدیک آشنا شد. وی بیش از 10 رساله دکترا و ده ها مقاله کارشناسی ارشد را هدایت نمود و 14 سال ریاست انجمن جغرافیای ایران را دارا بود. ²

دکتر پرویز کردوانی:

در سال 1310 در گرمسار متولد شد. تالیف های دکتر کردوانی عبارتند از تالیف 20 جلد کتاب نگارش بیش از 140 مقاله علمی که در مجلات معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسیده اند. دکتر کردوانی در حال حاضر مشغول کار و فعالیت در دانشگاه تهران است و مدتی رئیس مرکز تحقیقات کویری و بیابان ایران نیز بوده است. همچنین دکتر کردوانی بنیانگذار مرکز تحقیقات کویری و بیابانی ایران بوده است. ²

دکتر حسین آسایش:

در سال 1311 در تبریز متولد شد. در دانشگاه سوربون فرانسه در رشته جغرافیای انسانی دکترا گرفت. حدود 32 مقاله از دکتر آسایش به چاپ رسیده است و از طرح های تحقیقاتی وی برای سازمان یونسکو و وزارت اصلاحات اراضی کشاورزی استفاده شده است. آثار ارزشمندی از ایشان به جای مانده که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-      اقتصاد روستا

2-      کارگاه برنامه ریزی روستایی

3-      اصول و روشهای برنامه ریزی روستایی

4-      جغرافیای صنعتی ایران

5-      سیمای اقتصادی ایران

6-      راهنمای تحقیق روستاها در ایران همراه پرسشنامه²

دکترایرانپور جزنی:

در سال 1313 در نطنز متولد شد. جزنی دکترای جغرافیا را از دانشگاه توبینگن آلمان در سال 1342 گرفت. وی موسس گروه جغرافیای دانشگاه ملی سابق (شهید بهشتی) است و مسئول گروه جغرافیایی بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی از ابتدای تشکیل تا سال 1373 بود. کتاب اقتصاد نفت ایران و حدود 9 مقاله به زبان آلمانی و فارسی از وی بود. ²

دکتر دره میرحیدر:

^لیسانس را از دانشگاه تهران و فوق لیسانس را از دانشگاه اوهایو (آمریکا) گرفت و دکترا را از دانشگاه ایدیانا در جغرافیای سیاسی گرفت وی عضو وابسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و عضو موسس انجمن جغرافیدانان ایران است. میرحیدر 31 عنوان سخنرانی در دانشگاه ها و مجامع علمی و بین المللی دارد. کتاب اصول و مبانی جغرافیای سیاسی ترجمه ایشان است. ترجمه کتاب های جهان سوم و کشورهای پیشرفته، گرایش های تازه در جغرافیای سیاسی، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا نیز از کارهای ایشان است.

دکترمیرحیدر در سال 1370 بهترین مترجم زن در دانشگاه الزهرا شناخته شد. میرحیدر 42 عنوان مقاله به زبان تحت عنوان مجموعه مقالات ژئوپلتیک منطقه دریای خزر در سال 1379 را به چاپ رسانید. ²

دکتر حسین شکوئی در سال 1312 به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی خود را در دبیرستان شمس تبریز به پایان رساند و تا پایان دوره لیسانس در تبریز ماند. در سال 1346 از دانشگاه تهران درجه فوق لیسانس را از رشته جغرافیای انسانی گرفت. و در سال 1356 دکترای جغرافیای انسانی را از دانشگاه استانبول دریافت کرد. فلسفه جغرافیا، جغرافیای شهری در دو جلد، شهرک های جدید، حاشیه نشینان شهری، محیط زیست شهری، جغرافیای اجتماعی شهرها، دیدگاه های نو در جغرافیای شهر و اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا از آثار دکتر شکوئی است. ²

مشاهیر(جغرافیدانان ) جهان اسلام

اصطخری:

ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی در نیمه اول قرن چهارم هجری /دهم میلادی زندگانی کرده است. اصطخری کتاب المسالک والممالک خود را در سالهای 21-318 ه.ق نوشته است و اثر او بر کتابی که بلخی پیش از
آن به همین نام نوشته یود مبتنی استو در این کتاب اصطخری نیز نقشه های جغرفیایی سهم مهمی را بر عهده دارند و او نقشه های رنگین هر یک از کشورها  را ترسیم کرده است. وی اهل استخر از توابع فارس ( ایران) بود. ⁸

ادریسی:

^در قرن14 میلادی می زیست.(ابوعبد الله محمد بن عبدا… بن ادریسی شریف) شاید در غرب مشهورترین جغرافی دان مسلمان باشد. بعضی دانشمندان او را بزرگترین جغرافی دان نقشه کش قرون وسطا می دانند. در سال 493 ه.ق برابر با 1099 م در سیوته به دنیا آمد. در سال 548 ه.ق رساله ی«نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق» را نوشت که به نام رجاری شناخته شده است.در کتابهای او تائید بی قید و شرط عقاید بطلمیوسی دیده نمی شود⁸

^{وی از} خانواده ای علوی بود و در قرطبه تحصیل کرده بود. ادریسی کره ای آسمانی و مشجعی از دنیای شناخته شده ی آن روزگار را به شکل دایره ساخت که در میان مسلمانان رسام، به او مقامی  برجسته بخشید. ⁸

یاقوت حموی:

ابن عبدالله رومی، یونانی الاصل در سال 574 ه.ق/1179 به دنیا آمد و در سال 1229م در حلب از  دنیا رفت. و معجم البلدان ، یکی از آثار برجسته ی وی است که به زبان عربی هر شهر و مکان را که توانسته است اطلاعی در باره آن بدست آورد به ترتیب حروف الفبا توصیف میکند. یاقوت کتب جغرافیایی مهم  قبل از خود را  را بررسی کرد و در واقع مرجع تالیفات متعدد دیگری که در اختیار ما نیست تنها د رکتاب او یافت می شود. دو کتاب عمده نیز در گیتی شناسی و جغرافیا به جای گذاشت که عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات است.

وی بیشتر عمر خود را د رسفر های دائم به خاور میانه بخصوص منطقه خلیج فارس سپری کرد، و در طی سفر های خود به اطلاعات جغرافیایی زیادی دست یافت^{. 8}

ابن بطوطه:

ابو عبد ا... محمد بن بطوطه در روز پنجشنبه دوم رجب 725 ه.ق در سن بیست سالگی سفر خود را آغاز کرد. وی در شانزدهم رجب 703ه.ق مصادف با بیست و چهارم فوریه ی1304 م در طنجه (مراکش) به دنیا آمد و در سال 1369 م از دنیا رفت. سفر وی حدود سی سال طول کشید. پس از سفر خود به فاس مراکش برگشت و به دربار سلطان ابو عنان بازگشت و سفر های خود را به نام « رحله ی ابن بطوطه» نوشت. 8  وی در طول سی سال 75000 مایل را پی مود. 1

ابن خلدون: در شمال غرب آفریقا به دنیا آمد. کتاب مفصل او در مورد جهان از محیط طبیعی انسان صحبت مب کند. توجه او بطو اخص به وابستگی های انسان و محیط بود. نظریات جغرافیایی او مشهور است که در کتاب البر برومن عامر هم من ذوی السلطان الاکبر به جای مانده است. وی 7 منطقه رااز استوا تشخیص داده است . ابن خلدون شناسایی کوچ نشینان بیابان را به عنوان ابتدایی ترین و خالص ترین جوامع و این اظهار نظر که ساکنین شهری وابسته وابسته به تجملات واز نظر اخلاق مهربان می شوند بحث می کند. 1

ابن خرداد به :

ابو القاسم عبید الله بن عبدالله از اعقاب آیرانی بود که در بغداد پرورش یافت و در آنجا با موسیقی دانان آشنا شد. بین سالهای 230تا234 ه.ق او در سامره در کنار دجله اقامت داشت و پس از آن بود ه کتاب المسالک و الممالک را که از آثار ممتاز نوع خود است نگاشت . این کتاب خلاصه ای از جاده های تجاری دنیای عرب را به دست می دهد و افزون بر آن توصیفاتی در باره مناطق دور دستی چون چین  کره و ژاپن را فراهم می آورد. از دیگر کتابهای دوره او می توان به اسعاء جبال تهامه و مکانها اشاره کرد که درباره  کوههای تهامه در عربستان بحث می کند که یکی از هم عصران او که از بادیه نشینان بوده به نام ارام بن الاسباح المسلمی آن را نوشته است. 8

1.        علی اصغر نظری – تاریخ علم جغرافیا – انتشارات پیام نور-1381.

2.        ویژه نامه بزرگداشت استاد عباس ساها و تجلیل از مقام شامخ اساتید جغرافیای ایران - دانشگاه تهران – آذر ماه 1379.

3.        حسین شکوئی – اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا – انتشارات گیتاشناسی – .1378

4.        حسین شکوئی – فلسفه جغرافیا – گیتاشناسی – 1381

5.        علی اکبر محمودیان- زندگی نامه  استاد عباس سحاب- موسسه ی سحاب – 1383

6.        محمد حسن گنجی – جغرافیا از دارالفنون تا انقلاب اسلامی- آستان قس رضوی

7.        زندگی نامه درکتر جواد صفی نژاد- موسسه ی سحاب – 1383

8.        نفیس احمد – ترجمه حسن لاهوتی – خدمات مسلمانان به جغرافیا  - آستان قدس رضوی- 13