برای سکونتگاههای روستایی نیز به مانند شهرها طرحهای مختلفی تهیه وتدوین می شود،که طرح هادی بارزترین نمونه آن است.طرح هادی روستایی عبارت است از:تجدید حیات وهدایت روستابالحاظ ابعاداجتماعی،اقتصادی وفیزیکی.این طرح برای روستاهای بالاتراز ??? نفرتهیه می شود. و سازمان کارفرمای این طرحها بنیاد مسکن انقلاب اسلامی کشورمی باشد.درقالب این طرح وضعیت فیزیکی،اجتماعی،اقتصادی،جمعیتی وفرهنگی کل روستا درارتباط باحوزه نفوذ وسطوح بالاترخود بررسی،ساماندهی وبرنامه ریزی می شود.مدت زمان اعتباریک طرح هادی اززمان تهیه تا اجرا ده سال می باشد.اهداف طرح هادی روستایی به شرح ذیل است:

-     ایجادزمینه توسعه وعمران روستاها باتوجه به شرایط فرهنگی،اقتصادی واجتماعی

-     تامین عادلانه امکانات ازطریق ایجاد تسهیلات اجتماعی،تولیدی ورفاهی.

-     هدایت وضعیت فیزیکی روستا.

-     ایجادتسهیلات لازم جهت بهبودمسکن روستائیان وخدمات زیست محیطی وعمومی.

تهیه طرح هادی روستایی شامل سه مرحله است که عبارتند از:شناخت وارزیابی وضع موجود،شناخت نیازها وکمبودهای روستا،تعیین ضوابط و ارایه پیشنهادات درراستای اهداف فوق الذکر وتعیین محدوده زمانی برنامه  برای اجرا و تعیین محدوده توسعه کالبدی روستا درافق برنامه طرح هادی روستایی.

مراحل اجرایی یک طرح هادی ازسه مرحله تشکیل شده است:

-     مرحله اول: نقشه برداری ازمحدوده کالبدی روستا به منظورتهیه نقشه مقدماتی برای سایرمراحل می باشد.دراین مرحله بنیادمسکن پس از عقدقرارداد با مهندس نقشه بردار،اقدام به تهیه کروکی ازتمام سطح روستا به همراه برداشت کلیه عوارض طبیعی اطراف و داخل روستا مانند:مسیل،رودخانه،تپه،دره وباغات ومزارع می نماید.

-     مرحله دوم: پس ازتهیه نقشه مقدماتی روستا توسط نقشه بردار،مرحله دوم طرح هادی که شامل مطالعات طرح هادی روستایی است،شروع می شود.بنیادمسکن دراین مرحله اقدام به عقدقرارداد بامهندس مشاور واجد صلاحیت می نماید.تامطالعات خود را شروع نماید.مطالعات طرح هادی نیز خود ازسه بخش تشکیل شده است:

الف)بررسی وضع موجود روستا:دراین بخش مهندس مشاوربا عزیمت به روستای مورد نظراقدام به جمع آوری اطلاعات لازم ازمردم و اماکن دولتی سطح روستا می نماید. همچنین اطلاعات تکمیلی خود را ازمراکز اداری سطح شهرستان مربوطه گردآوری می نماید.

اهم اطلاعات موردنیاز مهندس مشاورازداخل روستا عبارتند از:

-     جمع آوری آمار مربوط به تعدادجمعیت وخانوار- میزان زاد و ولد – مرگ و میر و مهاجرت روستا طی سالیان اخیر از خانه بهداشت.درصورتی که روستا فاقدخانه بهداشت باشد،از مراکز بهداشتی- درمانی شهرستان مربوطه اخذ خواهدشد :

اطلاعات این قسمت برای بررسی میزان رشد مثبت یامنفی جمعیت طی سالیان اخیربکارمی رود.این اطلاعات معمولا از دومین دوره سرشماری رسمی کشوریعنی ازسال ???? جمع آوری می شوند.پس ازگردآوری نوبت به تحلیل این آمارهامی رسد.ابتدانرخ رشدجمعیتی روستا به ازای هردوره سرشماری به همراه میزان نرخ رشد طبیعی ونرخ رشد مطلق روستا مدنظراست.سپس بعدخانوارروستا طی هردوره بررسی می شودوسپس باجمع بندی کل تحلیلهای به عمل آمده اقدام به تخمین جمعیت برای ده سال آتی می شود.

-     تعداد واحد مسکونی به همراه تعدادخانوارساکن درآنها :

اطلاعات این قسمت برای آگاهی ازوضعیت روبه رشد یا روبه تنزل ساخت وساز درروستا کاربرددارد.وبه علت اینکه تعداد واحدمسکونی با تعدادخانواریک روستا ارتباط مستقیم دارد،لذا بررسی این دوآیتم باهم می باشد.دربیشترروستاهای کشورتعداد خانوار بیشترازتعداد واحدمسکونی موجود در روستا می باشد.واین امرنشان ازتراکم بیش ازیک خانواردریک واحدمسکونی است.

-     بررسی کیفیت واحدهای مسکونی ( نوساز،مرمتی وتخریبی ) و نوع مصالح آنها :

دراین قسمت اطلاعات مربوط به وضعیت کیفی ابنیه برپایه سه شاخص نوساز-مرمتی وتخریبی جمع آوری می شود.به این منظورمهنس مشاوربا مطالعه میدانی درداخل روستا وضعیت تک تک بناهای مسکونی وغیرمسکونی روستا راتخمین می زند.واین اطلاعات را برروی نقشه کیفیت ابنیه منتقل می سازد.این نقشه وضعیت روستا را به لحاظ اهمیت آن درمیراث فرهنگی منطقه مشخص می نماید.به عبارتی اگرکیفیت بیشترابنیه روستارا نوساز باشد،نشانگرآن است که روستا ازبافتی جدید برخورداراست.برعکس اگرکیفیت بیشترابنیه مرمتی یادرحال تخریب باشد،نشانگرآن است که بافتی قدیمی وباارزش برروستا حاکم می باشد.

اطلاعات راجع به نوع مصالح روستا نیز برپایه سه شاخص(آجروآهن)-(آجروچوب)و(خشت وکاهگل باچوب وسنگ) جمع آوری می شود.پس ازجمع آوری این اطلاعات نوبت به انتقال این اطلاعات برروی نقشه می رسد،که درنهایت به نقشه نوع مصالح روستا تبدیل می شود.دونقشه فوق ازلحاظ مشخص کردن میزان استقامت وپایداری روستادربرابربلایای طبیعی ونیز به لحاظ ارزش تاریخی آن بسیاربااهمیت می باشد.لازم به اشاره است که هرگونه تخریب و تعریض بناها یا معابرسطح روستابایستی براساس تبعیت ازنقشه کیفیت ابنیه باشد.

-     کیفیت وعملکرد معابر روستا :

بررسی وضعیت حاکم برمعابرروستا در وضع موجودازجمله آیتم های مطالعاتی بسیارمهم روستابه شمارمی رود.دراین قسمت مشاوربایستی وضعیت کیفی وفنی معابرروستا را ازلحاظ:پوشش معابر،شیب معابر،موقعیت طبیعی معابر،جهت معابر،قوس معابر،طول وعرض معابر را مشخص کند.سپس اقدام به دسته بندی معابرروستا براساس نوع کارکردی که درعبور و مرور روستا دارند،بپردازد.دراین قسمت مشکلات فنی-هندسی معابربایستی مشخص گردد.ونیازهای آتی به معابرجدید مشخص گردد.

-     کیفیت واحدآموزشی وتعداد دانش آموزان ومعلمان داخل روستا:

آمارمربوط به تعداد دانش آموزان روستا به تفکیک پسرودختر ونیزبه تفکیک سطوح تحصیلاتی(ابتدایی،راهنمایی ودبیرستان) به همراه تعداد معلمان ازجمله نیازهای اطلاعاتی برای طرح هادی روستا است.همچنین بررسی وضعیت کیفی ابنیه ووضعیت کیفی آموزشی روستا به جهت دسترسی به مواد وامکانات آموزشی،پژوهشی،بهداشتی وورزشی ضروری است.بررسی حوزه عملکردی واحدآموزشی روستا نیزاهمیت دارد.زیرا اگریک واحدآموزشی دانش آموزانی را ازروستاهای پیرامونی خود بپذیرد، مبین حوزه نفوذ روستا برروستاهای پیرامونی خود درزمینه آموزشی می باشد.

-     نقشه کاربریهای وضع موجود سطح روستا :

نقشه بردار پس ازتهیه کروکی مقدماتی ازسطح بناها،معابر،رودخانه،ارتفاعات وزمینهای کشاورزی وباغات پیرامون روستا آن راتحویل مشاورمی دهدتا با انجام مطالعات میدانی آن راکامل کند.برای مثال نقشه بردارتنها کروکی بناهای سطح روستا راثبت می کند،اما اینکه این بنا دولتی یاخصوصی است یا مسکونی است یا مذهبی برعهده مشاوراست که آن رامشخص نماید.بنابراین مشخص کردن نوع کاربریها ؛ مالکیت کاربریها،نوع زمینهای پیرامونی روستا،همگی برروی این نقشه صورت می گیرد.بنابراین کامل ترین نقشه روستا دروضع موجود نقشه کاربری اراضی وضع موجود روستا می باشد.این نقشه بیشتراطلاعات دیگرنقشه ها را باخودیکجا دارد.

اهم اطلاعات موردنیاز مهندس مشاوردررابطه با روستا که ازمرکز شهرستان جمع آوری می نماید:

-     مساحت مقدارزمینهای کشاورزی روستا به تفکیک آبی ودیمی ازجهاد کشاورزی

-     تعداد دام و طیور سطح روستا ومقدار لبنیات تولیدی ازجهادکشاورزی

-     نوع و مقدار محصولات کشاورزی اهالی روستا از جهادکشاورزی

اطلاعات گردآوری شده این سه آیتم برای بررسی وضعیت اقتصاد کشاورزی روستا ونیزموانع ومشکلات سرراه آن می باشد.نظربه اینکه اقتصاد غالب بیشترروستاهای کشورکشاورزی ودامداری می باشد،لذا بررسی وتحلیل دقیق اقتصاد کشاورزی روستا ازاهمیت زیادی برای اهالی روستا برخورداراست.مشاوردرپیشنهادات خود بایستی کاملا مراقب باشد که زمینهای کشاورزی وباغات داخل یاپیرامون روستا راکه ممرو منبع درآمدی اهالی روستا است،موردتجاوزقرارندهد.

-     میزان بارندگی ودمای روستا طی سالیان اخیراز اداره هواشناسی:

-     نوع وکیفیت خاک روستا:

-     میزان منابع آبهای سطحی وزیرزمینی:

بنابرتوصیفات به عمل آمده می توان نتیجه گرفت:که اطلاعاتی که توسط مشاوردرروستا جمع آوری می شود هرکدام برای تولید یک نقشه خاص کاربرد دارند.اما اطلاعات تکمیلی که درمرکز شهرستان گردآوری می شوند،بیشتربرای تحلیلهای علمی کاربرد دارند.

ب ) بررسی مشکلات ونیازهای اهالی روستا : برای پی بردن به نوع مشکلات ونیازهای اهالی روستا هیچ کس و نهادی به غیراز مردم بومی ساکن روستا نمی تواند،آنهارا بطوردقیق بازگو کند.پس ازگردآوری اطلاعات ازروستا و مرکزشهرستان مربوطه ومشاهده وضعیت کلی روستا،نوبت به تشخیص مشکلات ونیازهای روستا ازدو طریق می باشد.طریق اول مشکلاتی است،که ازسوی مردم روستا بیان می شود.طریق دوم مشکلات ونیازهایی است که مهندس مشاورازلحاظ فنی،اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی وکالبدی تشخیص می دهد.مجموع این دوطیف ازمشکلات بایستی درقالب یک فصل ازطرح هادی طرح وارایه گردد.

ج ) ارایه پیشنهادات و راه حل ها : این بخش که آخرین قسمت مطالعات طرح هادی را در برمی گیرد،حاصل مطالعات بخشهای قبل است ومجموعه ایی از راه حل ها رادر بردارد.درواقع چشم انداز توسعه کالبدی،اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی روستارا طی ده سال آتی دربردارد.

طرح هادی ازیک گزارش تایپ شده به همراه تهیه نقشه های هربخش دراندازه A4 و یک آلبوم نقشه های روستا دراندازه A3  تشکیل شده است.البته نقشه های تحویلی به بنیاد مسکن درقالب ? آلبوم A1  می باشد.

مهمترین نقشه های تولیدی طرح هادی عبارتند از:

-     نقشه موقعیت روستا دردهستان،بخش،شهرستان،استان وکشور

-     نقشه شیب عمومی روستا

-      نقشه جهات توسعه و موانع توسعه روستا

-     نقشه مراحل شکل گیری روستا

-     نقشه کیفیت ابنیه

-     نقشه معابروضع موجود

-      نقشه کاربری اراضی وضع موجود

-     نقشه کاربری اراضی پیشنهادی

-     نقشه معابر پیشنهادی