شهرستان مرودشت با وسعت 3687 کیلومتر مربع هشتمین شهرستان استان فارس محسوب می شود که در محدوده جغرافیایی 52 درجه تا 53 درجه و 36 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و 39 دقیقه تا 30 درجه و 37 دقیقه عرض شمالی واقع شده است . ارتفاع آن از سطح دریا 1620 متر بوده و با داشتن سه شهر ، چهار بخش و 14 دهستان 460000 نفر را در خود جای داده است و با فاصله حدود 45 کیلومتر از شیراز در ضلع شمالی استان فارس قرار دارد و از شمال به شهرستان پاسارگاد ، از جنوب غربی به شهرستان سپیدان ، از جنوب به شهرستان شیراز و از شرق به شهرستان ارسنجان محدود می گردد. پیشینه تاریخی این شهرستان با تعداد 250 اثر ثبت ملی و 10 تفرجگاه طبیعی و 6 منطقه نمونه گردشگری بنا به مستندات به دوران ایلامی و هخامنشی مرتبط است . براساس اعتقاد اهالی نام منطقه قبلاً "مرغ دشت" یعنی مرغزار بوده است و " ابن بلخی" سیاح قرن 6 هجری آن را به نام " دشت مرو" در فارسنامه خود یاد کرده است و در منابع آمده است که" مرو" نام یکی از محلات استخر بوده و شایان توجه است که علت عمده تشکیل منطقه شهری در این دشت همان تأسیس کارخانه قند   می باشد و سایر علل را می توان اسکان عشایر( تخته قاپوکردن)،ترانزیت، حمل و نقل جاده ای و رشد صنایع در حوالی شهر ذکرکرد . اما بی تردید این دشت خوش آب و هوا به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی و نیز جریان دو رودخانه در سطح آن از گذشته های دور همواره مرکز تجمع و محل استقرار جمعیت انسانی بوده است و یا فته های باستان شناسی از تپه های" باکون" ، "جری" ،" موشکی" ،  " شقا " و ... دلیل این مدعاست ، حتی برخی نقاط همچون" اشکفت گاوی" با قدمتی حدود 27000 سال در حوالی کارخانه سنگ شکن پتروشیمی از دوران پارینه سنگی آثاری را در خود جای داده است . در پس زمینه مرودشت شهری قرار گرفته که روزگاری بانوی شهرهای ایران بوده ، یعنی" استخر" (اسطخر) که از 5 قرن پیش از میلاد تا 10 قرن بعد از میلاد دایر و معمور بوده و به ویژه از دوره ساسانیان اهمیتی به سزا داشته است چنان که معبد آناهیتای آن و موبدش ساسان و داستان تاجگذاری" یزدگرد سوم" هماره زینت بخش تاریخ ایران باستان بوده است. این شهر بعد از تسخیر اعراب علی رغم نابسامانی اوضاع، زمان تا قرن 5 هجری که" ابوکالیجاردیلمی" برج و بارویش را با خاک یکسان کرد و اهلش را به شیراز کوچاند به حیات خود ادامه می داد تا در این زمان به کلی از خاطره ها فراموش شد. هرچند در طی همین مدت علمای اسلامی از دل این شهر برخاسته اند . از جمله" ابوالقاسم ابراهیم بن محمد" ملقب به" استخری" سیاح معروف در قرن 4 هجری صاحب کتبی چون" صور الاقالیم" و" مسالک الممالک" ، "حسن بن احمد بن یزید استخری" که در سال 328 هجری وفات یافته و قاضی شهرهای قم و سیستان بوده ." سیبویه" نحوی را هم نوشته اند اهل همین شهر بوده است . شهر مرودشت فعلی از سال 1314 همزمان با احداث کارخانه قند شکل گیری آن آغاز گردیده و در 70 سال به بزرگترین شهر بعد از مرکز استان مبدل شده است . این شهرستان دارای دو رودخانه ی مهم و پر آب به نام" کر "و "سیوند" می باشد که "سد درودزن" بر روی رودخانه کر احداث شده و این دو رودخانه پس از مشروب کردن زمین های کشاورزی کامفیروز – رامجرد – سیدان – نقش رستم با هم تلاقی پیدا کرده و به" دریاچه بختگان" می ریزد. مرودشت دارای جاذبه های تاریخی ،‌ طبیعی و زیارتی بی شمار و منحصر به فردی است که 6 منطقه نمونه گردشگری آن به این شرح است: مناطق تنگ بستانک ( بهشت گمشده ) ، سد درودزن ، بقعه متبرکه حضرت ایوب نبی ، تنگ خشک ، امامزاده سید محمد (ع) معروف به سلطان ولایت و تخت جمشید . علاوه بر این مناطق جاذبه های گردشگری دیگری نیز در مرودشت وجود دارد که هر ساله پذیرای تعداد کثیری از گردشگران از سراسر جهان نیز می باشد ، چون آثار تاریخی پاسارگاد ، نقش رستم ، نقش رجب ، شهر استخر ، پل تاریخی خان و بندامیر ،‌تل باکون ، اشکفت گاوی ، تل مادآباد ، تنگ بلاغی ،‌استودان ها ،‌کاروانسرای مایین و .... جاذبه های طبیعی : چشمه ابوالمهدی ، چشمه تیره باغ ، باغ بدره ی سیدان ، تنگ الله اکبر ، تنگ چاهو ،‌ سرآسیاب سیدان ،‌چهل دختران ، قصر قلات و ... .

جاذبه های زیارتی نظیر : امامزاده اسحاق (ع) ،‌ امامزاده حسین ( ع) ، امامزاده شاه غیب ،‌ امامزاده عقیل (ع) و امامزاده صفی الدین (ع)

شهرستان مرودشت در یک نگاه :

موقعیت : شمال فارس ، وسعت 3687 کیلومتر مربع

جمعیت : 460000 نفر ، شهری و روستایی

فاصله تا مرکز استان: 45 کیلومتر

ارتفاع از سطح دریا : 1620 متر

تعداد شهر : 3 شهر ( مرودشت ، سیدان ، مشهد بیلو )

تعداد بخش : 4 بخش ( مرکزی ، درودزن ، سیدان ، کامفیروز )

تعداد دهستان : 14 ( مرکزی 6 ، درودزن 3 ، سیدان 2 ، کامفیروز 3 )سابقه تاریخی : در دوره هخامنشیان پایتخت باستانی ایران بوده که 28 دولت تحت سلطه آن بوده است راه اصلی : 228 کیلومتر

راه فرعی : 140 کیلومتر راه شوسه : 80 کیلومتر

راه روستایی : 410 کیلومتر جاذبه های شاخص تاریخی و طبیعی این شهرستان با هم می خوانیم : مجموعه آثار تاریخی تخت جمشید – مجموعه آثار تاریخی نقش رستم – مجموعه آثار تاریخی شهر استخر – تخت طاووس – بنای تاریخی پل خان – معدن سنگ مجدآباد ( هخامنشی ) – معدن سنگ سیوند – امامزاده سلطان ولایت – بقعه ایوب نبی – بهشت گمشده – آبشار حصار دشتک – تیره باغ – سد درودزن – باغ بدره سیدان – تنگ خشک سیوند – سرآسیاب و قره قلات سیدان – سد سنگی داریوش – استودان های سنگی کوه رحمت – کتیبه های ساسانی حاجی آباد – تل باکون – تل سبز – تل مادآباد

1- تخت جمشید :

در سال 520 (ق.م) به فرمان داریوش همان هنرمندان و مباشرانی که کار ساختمانی شوش را به انجام رسانده بودند برای ساختمان" آپادانه" به تخت جمشید احضار شدند و بزرگترین پایتخت جهان در تخت جمشید تقریباً از روی نمونه ای که در شوش ساخته شده بود منتهی عظیم تر و باشکوه تر ساخته و پرداخته گردید. نام اصلی این بنای معظم به روایت سنگ نوشته خشایارشا روی جرز درگاه های کاخ دروازه ملل و به گواهی الواح عیلامی مکشوفه از خزانه و باروی تخت جمشید (پارسه) می باشد که در میان یونانیان   "پرسه پولیس" – "پرسپولیس" خوانده می شد. اما نام " پارسه" با فرو پاشی اش از یاد ایرانیان رفت به گونه ای که در دوره ساسانی آن را " صد ستون" می خواندند و بعدها خاطره ای از این نام در میان مردم فارس به صورت چهل ستون و چهل منار ماند و (ژزفاباربارا) که در سال 1474 آثار را دیده آن را "چل منار"( چهل منار) خوانده است .

الف : این اثر 125 هزار متر مربع وسعت داشته و از 5 بخش شامل :

1- کاخ های تشریفاتی

2- سرای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی

3- خزانه های شاهی

4- دژ و باروی حفاظتی

5- کتیبه ای بر روی دیوار ضلع جنوبی که نشان می دهد پیش از تخت جمشید هیچ اثر و بنایی در این مکان وجود نداشته است .

ب : ساختمان های موجود در این مجموعه عبارت اند:

1- کاخ کوچک یا دروازه ملل ، دارای چهار ستون

2- آپادانا بزرگترین کاخ موجود بر روی صفه.

3- کاخ داریوش از نخستین کاخ هایی است که بر روی صخره صفه تخت جمشید بنا شده است . این کاخ را کاخ تچر و تالار آیینه نیز گفته اند.

4- کاخ صدستون یا تالار صدستون

5- کاخ یا دروازه نیمه تمام

6- خزانه تخت جمشید

7- کاخ سه دری یا تالار شورا

8- چاه سنگی

9- آرامگاه اردشیر دوم و سوم

10- کاخ خشایارشاه معروف به هدیش

11- کاخ اندرونی یا حرمسرا، موزه کنونی تخت جمشید ، این مجموعه ی بی نظیر تا سال 330 ( ق . م) که در آتش انتقام اسکندر مقدونی سوخت پا برجا بود و کارهای ساختمانی در آن انجام می گرفت .  

دروازه ملل تخت جمشید:

زمانی که پلکان ورودی را پشت سر گذاشته و بالای صفه قرار می گیریم ، اولین بنا یی که روبروی ما قرار دارد، بنای دروازه خشایارشاه یا دروازه ملل است ، که دارای سه درگاه در اضلاع غربی و شرقی و جنوبی می باشد . درگاه غربی به دو جرز گاو بال دار عظیم الجثه، مزین شده است و درگاه شرقی به دو جرز که با حیوان افسانه ای بنام " ابوالهول" را با سر انسان نشان می دهد و درگاه جنوبی به طرف حیاط شمالی کاخ آپادانا قرار دارد . این بنای با شکوه به دستور خشایارشاه ساخته شده است .

کاخ آپادانا تخت جمشید:

کاخ آپادانا که دارای یک تالار مرکزی با 36 ستون به ارتفاع حدود 20 متر می باشد و چهار ایوان در چهار جهت اصلی کاخ با ستون های مرتفعی ساخته شده اند . دو پلکان در قسمت شمالی و شرقی این کاخ با نقوشی فراوان از شاهکارهای حجاری دوران هخامنشی می باشد . این کاخ به دستور داریوش اول شروع به ساخت گردیده و در زمان حکومت خشایارشاه تکمیل شده است .

نقش شیر گاوشکن تخت جمشید:

نقش شیر گاوشکن یکی دیگر از شاهکارهای حجاری این دوران به شمار می رود ،  بر روی پلکان های تخت جمشید این نقوش حجاری گردیده است و آمدن بهار را نوید می دهد .

2-  ویرانه های شهر استخر :

بزرگترین و معظم ترین شهر باستانی ایران که از حدود پنج قرن پیش از میلاد تا ده قرن بعد از میلاد دایر و معمور و مرکز سیاست و تجارت و مقر روحانیون و مو?بدان و دستوران بوده است شهر استخر است که اینک خرابه های آن در 7 کیلومتری شمال تخت جمشید دست چپ جاده قرار دارد و آثاری چند از دروازه های سنگی و کاخ های ویران شده با ستون های آن موجود است . از ساختمان شهر استخر-که از چه تاریخی شروع شده ، اطلاعی در دست نیست . آثاری که بتوان تاریخ صحیح آن را تعیین نمود ضمن کاوش های به دست آمده و اشیایی که در آن جا کاوش شده مربوط به دوره های هخامنشی و ساسانیان و اسلام است ولی از آب فراوان و اراضی زراعتی موجود در آن حدود می توان حدس زد که از سالیان دراز آباد بوده است. از دوران سلوکی نیز چند ته ستون ساده و تعدادی سر ستون به شکل" لوتوس" باقی مانده است. در زمان ساسانیان که ولایت پارس به پنج کوره تقسیم می شد مرکز آن ها شهر استخر بوده است.

3- نقش رجب (( نقش قهرمان)) :

در شمال تخت جمشید نقوشی از اردشیر بابکان و شاپور اول در پس رفتگی کوه حجاری شده است که به نقش رجب معروف است؛ دلیل نامیده شدن آن به این نام برما روشن نیست فرصت الدوله در آثار العجم خود آن را نقش قهرمان نیز نامیده است نقش رجب دارای 3 نقش برجسته از اردشیر بابکان و شاپور اول علامت خاندان او و شخصیت های بزرگ دوره اردشیر است . " موربه" و" اوزلی" در سال های 1811 و 1812 موفق به تشخیص سه نقش در دامنه کوه رحمت شدند و" فلاندن" و "دیولافوا" و همسرش" زاره" و" هرتسفلد" پس از آن محل نقش رجب را بررسی کرده و تشخیص آنها را تأئید کرده اند .

4- تخت گوهر یا تخت رستم :

در نزدیکی نقش رجب و در مسیر آثار تایخی نقش رستم تخت سنگ هایی منظم به صورت ناتمام وجود دارد که به تخت رستم معروف است که بنا به گفته "هرتسفلد" خرابه های آرامگاه ناتمام "کمبوجیه" است.

5- نقش رستم :

کوه حسین ( نقش رستم ) یکی از جایگاه های مقدس و مورد احترام ادوار باستانی بوده که مردم برای زیارت آن و قبور شاهان خود و دیدن آتشکده ونذر و نیاز به آن جا می آمده اند و در نتیجه از هزاران سال پیش از میلاد این محل آباد و تا اواخر دوره ساسانیان دارای اهمیت بوده است . وجود نقوش عیلامی اهمیت این کوه را از قدیم الایام می رساند و این خود سبب شده که شاهان هخامنشی آرامگاه ابدی خود را در آن جا بسازند و ساسانیان نیز آثاری از خود نقش نمایند. برجسته ترین آثار دوره هخامنشی در نقش رستم عبارت اند از : قبور شاهان و ساختمان مکعب سنگی معروف به کعبه زرتشت .

در این مکان مقبره های داریوش اول ( 465-485) خشایارشاه اول ( 465-485) اردشیر اول (424-465) و داریوش دوم (405-424) با نمای صلیبی شکل وجود دارد . از دیگر آثار، 8 نقش برجسته مربوط به شاهان ساسانی می باشد . اما قدیمی ترین اثر موجود در این مکان نقش برجسته عیلامی است که متعلق به اواخر هزاره دوم( ق . م ) تا 700( ق . م)    می باشد و یک خدا و الهه عیلامی را در حالت نیم رخ چپ و نشسته بر تخت مزین به نقوش مار نشان می دهد .