نام کتاب: مدیریت نوین روستایی درجستجوی راه‌کاری مناسب برای توسعه دهیاری‌ها

مولف: سید علی بدری. سید عارف موسوی

ناشر: اشتیاق نور

چاپ اول: 1388

شمارگان: 3000 در 193 صفحه

روستانشینی شکل ویژه­ای از استقرار و معیشت انسانی و جلوه بارزی از حیات اقتصادی و اجتماعی است که با نظامی کم و بیش پایدار در طی قرون متمادی دوام یافته است. امروزه نیز با وجود مهاجرت‌های گسترده روستا- شهری و روند شتابان تبدیل نقاط روستایی به شهر، هنوز بیش از نیمی از جمعیت جهان در نقاط روستایی زندگی می­کنند و البته سهم عرصه­های روستایی از فضاهای طبیعی و زیستی بسیار بیشتر از این است. به هر حال با توجه به نقشی که نواحی روستایی در حیات اقتصادی و اجتماعی کشورها به­ویژه در تولید محصولات کشاورزی و غذایی ایفا می­کنند، از جایگاه و اهمیت ویژه­ای در توسعه ملی و سرزمینی برخوردارند و بدون سازماندهی و توسعه این مناطق، برنامه­های توسعه با ناکامی مواجه خواهند شد. از این­رو توجه به مدیریت روستایی در نظام برنامه‌ریزی و توسعه فضاهای روستایی لازم و ضروری می­باشد.

با نگاهی به سیر تحولات مدیریت روستایی در ایران در سال­های قبل و بعد از انقلاب در اغلب مواقع شاهد ضعف و خلاء مدیریت روستایی در کشور بوده­ایم، با این حال تشکیل شوراهای اسلامی روستا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی را می­توان گام مثبتی به سوی جلب مشارکت بیشتر روستاییان در مدیریت توسعه روستایی تلقی نمود. با توجه به ماهیت شوراهای اسلامی روستایی به عنوان نهادی تصمیم­گیرنده و غیراجرایی، ایجاد بازویی که مجری تصمیمات اعضای شورای اسلامی روستا باشد، ‌امری غیرقابل اجتناب بود. از طرف دیگر تداخل حوزه فعالیت بسیاری از سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی فعال در سطح روستا، پیامدها و اثرات نامطلوبی بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی و همین­طور پیکره فیزیکی روستا برجای می­گذاشت. بر این اساس، «قانون تأسیس دهیاری‌های خودکفا در روستاهای کشور» در سال 1377 به تصویب مجلس پنجم شورای اسلامی رسید. تأسیس این نهاد عمومی غیردولتی نشانه‌ای از حرکت به سوی اجرای نظام نوین مدیریت در روستاها است که می‌تواند تحول شگرفی در فرآیند مدیریت و توسعه روستایی ایجاد نماید.

کتاب حاضر که حاصل پژوهش­های نظری و تجربی در خصوص موضوعات و مسایل مربوط به مدیریت روستایی با تأکید بر مدیریت نوین روستایی در ایران است،  توسط دکتر سید علی بدری استاد دانشگاه تهران و سید عارف موسوی دانش آموخته دانشگاه تهران و کارشناس ارشد سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور در قالب پنج فصل تالیف گردیده است.

فصل اول کتاب تحت عنوان «کلیات و مفاهیم» به ابعاد مفهومی و نظری مدیریت می­پردازد. در این فصل ابتدا به بررسی تعاریف، کارکردها و سطوح مدیریت پرداخته می­شود و در ادامه مباحث مرتبط با مدیریت محلی، وظایف مدیریت در سازمان­های محلی، شیوه­های رهبری در حکومت­های محلی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت نیز بحث مدیریت روستایی و مدیریت نوین روستایی مطرح می­شود.

فصل دوم به «سیر تحولات مدیریت روستایی در ایران» می­پردازد. در قسمت اول این فصل سعی شده تا حد ممکن مسایل مرتبط با موضوع، از قدیمی­ترین ایام مورد بررسی قرار گیرد تا با شناخت روند تاریخی مباحث، با سهولت و اطمینان بیشتر بتوان به راهبردهای توسعه آتی روستا دست یافت و آینده آن را با توجه به گذشته ترسیم نمود. در همین ارتباط به تحولات الگوی مدیریت روستا قبل از انقلاب مشروطیت در ایران پرداخته می­شود و در ادامه نقش مدیریت روستا در دوره مشروطیت تا اصلاحات ارضی و سپس مدیریت روستا پس از اصلاحات ارضی تا پیروزی انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت نیز تحولات الگوی مدیریت روستا در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تفصیل تشریح می­شود.

در قسمت دوم این فصل، بررسی تحولات ساخت­های سازمانی مدیریت روستایی در ایران مد نظر می­باشد. در این ارتباط، وظایف و نقش وزارت جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و وزارت کشور به عنوان سه نهاد اساسی متولی مدیریت روستایی کشور به تفصیل تشریح می­گردد. به­طورکلی در فصل دوم سعی شده تا بعد از طرح مواردی از سابقه مدیریت روستایی و بررسی تحولات آن، تحلیلی از زمینه­ها و جایگاه مدیریت روستایی در سلسله مراتب قدرت و حاکمیت در قرون گذشته و حال ارائه شود. سپس به منظور نیل به این مقصود سعی می‌شود تحولات ساخت سازمانی مدیریت روستایی به­خصوص بررسی سایر نهادهای حاکم بر مدیریت روستایی در ایران تبیین گردد.

فصل سوم کتاب با عنوان «مدیریت نوین روستایی» شوراهای اسلامی روستایی و دهیاری­ها را به عنوان مدیران نوین روستایی در ایران معرفی می­نماید. در این فصل دلایل و ضرورت تشکیل دهیاری‌ها، جایگاه دهیاری در نظام مدیریت روستایی کشور، کارکردها، وظایف، نحوه انتخاب دهیار، ساختار دهیاری­ها، دلایل و ضرورت تشکیل شوراهای اسلامی روستایی، و در نهایت روابط متقابل شورا و دهیاری و مشکلات و چالش‌های این روابط به تفصیل تشریح می­گردد.

در فصل چهارم تحت عنوان «مشارکت روستایی» به نقش شوراهای اسلامی روستا و دهیاری­ها در مشارکت روستایی توجه شده است. تشکیل شورای اسلامی و نهاد دهیاری به عنوان دو نهاد مدیریتی در مناطق روستایی از جمله رهیافت­های جدید مشارکت روستاییان است. با توجه به اهمیت موضوع مشارکت روستاییان به عنوان یکی از اهرم­های توسعه روستایی، سعی شده تا علاوه بر تعاریف و مفاهیم، پیامد­ها، سلسله­مراتب، انواع مشارکت در توسعه روستایی به تبیین وظایف و جایگاه دولت، دهیاران و شوراهای اسلامی روستا در مشارکت روستاییان پرداخته شود.

فصل پنجم که فصل پایانی کتاب است با عنوان «چالش­های پیش­رو و چشم­انداز آینده مدیریت روستایی» به بررسی توانمندی­ها و کاستی­های مدیریت نوین روستایی می­پردازد و در نهایت راهکارهای پیشنهادی توسعه مدیریت نوین روستایی مطرح می­گردد. وجود برخی زمینه­ها و قابلیت­ها در حوزه مدیریت نوین روستایی می­تواند زمینه­ساز ارتقای کیفی مدیریت روستایی و موفقیت برنامه ارتقای شاخص­های عمران و خدمات روستایی بوده و این فرایند را تسهیل و تسریع نماید. در عین حال شناسایی این زمینه­ها می­تواند در تدوین اهداف و راهبردهای عینی نقش مهمی ایفا نماید. اکنون پس از گذشت حدود هفت سال از راه‌اندازی نهاد دهیاری‌، بررسی‌های انجام شده در نظام مدیریت روستایی کشور حاکی از وجود نارسایی‌ها و چالش‌های متعددی است که وجود آن­ها ممکن است موفقیت، ثمربخشی و تحقق اهداف مورد انتظار از این پدیده نوظهور را تا حدود زیادی تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین شایسته است ضمن شناسایی عالمانه این چالش‌ها، برای مرتفع نمودن آن­ها برنامه‌ریزی و اقدام شود.

مطالب این کتاب آن چنان که از فصول مطرح شده بر می­آید، حاوی مباحث نظری و تجربی مربوط به مدیریت نوین روستایی است که می­تواند راهنمای مناسبی برای مدیران مرتبط با امور روستایی در سطح استانداری­ها، فرمانداری­ها، بخشداری­ها و به­خصوص دهیاران و شوراهای اسلامی روستا باشد. هم­چنین کتاب حاضر برای پژوهشگران حوزه مطالعات مدیریت روستایی، دانشجویان کارشناسی و کارشناسی­ارشد می­تواند مفید واقع گردد.

 منبع :http://newrm.persianblog.ir