از دیدگاه سیمون چپمن (Simon chapman) هشت ویژگی برای مناطق حاشیه نشین میتوان نام برد: 1- عموماً غیر قانونی هستند.2- غالباً خلق الساعه هستند و از مواد و مصالح مختلف ساخته شدهاند. 3- معمولاً بوسیلهی خود ساکنان احداث شدهاند. 4- فاقد خدمات شهری مانند راه آسفالته، برق و سیستم دفع فاضلاب هستند. 5- توسعهی آنها بدون برنامهریزی و غالباً به صورت اتفاقی صورت میگیرد. 6- مکان گزینی آنها غالباً در لبههای شهری ، حواشی خطوط آهن و بزرگراه ها و یا زمینهای خالی از سکنه ای که در مجاورت مناطق مرکزی شهرها قرار دارند، صورت میگیرد. 7- معمولاً در مناطق نامناسب شهری (مانند زمینهای ناهموار حواشی کارخانجات، در مجاورت زمینهای رها شده و بلا استفاده) تشکیل میشوند. 8- جمعیت متراکم دارند که از خانوادههای پرجمعیت تشکیل شده است.
آنچه از تعاریف گوناگون بر میآید آن است که : حاشیه نشینی در کشورهای در حال توسعه ، غالباً از مهاجرین تشکیل میشود که بنا به علل مختلف ، شهرهای بزرگ را هدف قرار دادهاند، ولی به دلیل پایین بودن سطح مهارتهای فنی و فقدان سرمایهکافی ، قدرت ورود به متن اصلی شهر را نداشته و ناگزیر به پذیرش زندگی حاشیه ای شدهاند، مکان گزینی این قبیل اجتماعات، اغلب، در زمینهای نامرغوب و یا اراضی حاشیهی شهرها و به صورت غیر قانونی صورت گرفته است. فقر اقتصادی، پایین بودن سطح سواد و بالا بودن میزان جرائم و کمبود خدمات زیر بنایی و مساکن بیدوام و خلق الساعه ، از خصوصیات مشترک مناطق حاشیه نشین به شمار میرود. به عبارت سادهتر میتوان گفت، مناطق حاشیهنشینی، محدودههای خاصی از شهرها هستند که به لحاظ شرایط اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی و کالبدی ، تفاوت آشکاری با سایر مناطق شهر دارند.
دیگر ویژگی های حاشیه نشینی 1- منطقه واحدهای مسکونی رو به ویرانی ، فرسوده و با تجهیزات ناقص در حاشیه شهرها2- تسلط فرهنگ فقر در منطقه 3- جدایی گزینی تودهای از مردم روستایی از جامعه شهری 4- شهرک های چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی 5- گوشهگیری مردم منطقه از زندگی شهر6- مهاجرت و سکونت بخشی از مردم روستاها در حاشیه شهرها. شرایط گفته شده فضایی را بوجود میآورد که در آن بسیاری از رفتارهایی که در فرهنگ جامعه ناهنجار و یا غیر عادی تلقی میشود در این مکانها عادی محسوب شود.
همچنین میتوان در مورد مشخصات فیزیکی و ویژگیهای اجتماعی مناطق حاشین نشین موارد زیر را بر شمرد: 1- جمعیت متراکمی که در آن جای گرفتهاند2- فاقد ابتدایی ترین و سادهترین وسایل بهداشتی ، خدماتی و فرهنگی هستند در اکثر مناطق حاشیه نشین سه نفر یا بیشتر در یک اطاق زندگی میکنند 3- زاغه در پایینتر از سطح معمول زمین قرار دارد و یا اینکه در دیوار گود یا کوهکنده میشود در این سکونتگاهها مصالح ساختمانی بکار گرفته نمیشود (نمونه، منطقه شرق تهران)4- آلونک با مصالح کهنه مختلف از قبیل قطعات بیمصرف اتومبیل ، وسایل منزل ، مقوا، حلب، نایلون ساخته میشود (همدان، تهران، کرمان) 5- تعمیر محل پختن خشت در کوره پز خانه ها (کوره پز خانههای شهرها) 6- کپر جایگاه سکونتی که تقریباً اساس آن از حصیر ساخته میشود و در بعضی از نواحی اسکلت آنرا از نی ساخته و روی آن را با نمد میپوشانند. (بلوچستان ، خوزستان). 7- زیر زمین پایین تر از سطح زمین با مصالح ساختمانی ساخته میشود. 8- چادر با پارچه و نایلون و مواد مشابه برپا میگردد.9- اتاق از خشت و گل و آجر به صورت بلوکهای ساختمانی و شکل و فرم یکسان ساخته میشود (همدان، باختران، تبریز ، تهران) 10- گرگین دارای دیوار معمولی با مصالح ساختمانی و سقف حصیری است (تهران ، خوزستان، بندرعباس) 11- اتاق حلبی این واحدهای سکونتی عمدتاً از پیتهای حلبی ساخته میشود. (تهران، تبریز) 12- مناطق حاشینه نشین در برگیرندهی مکان جغرافیایی مشخص هستند13- منافع مشترک ساکنان را به هم پیوند میدهد. 14- الگوهای مشترکی بر روابط اجتماعی و اقتصادی ساکنین آنها حاکم است. 15- تجانس گروهی و همبستگی نسبتاً بالایی خاصه در مواجه با مسائل مشترک و افراد خارج از اجتماع خود بروز میدهند. 16- نهادهایی خاص خود پدید آوردهاند 17- یکدیگر را به خوبی کنترل میکنند 18- عمدتاً جمعیت حاشیه نشین را جوانان تشکیل میدهند 19- در ساختن محیط مسکونی خود و در برابر عملیات تخریب رویه بسیار قوی همکاری دارند. 20- به افراد غیر ساکن در منطقه اعتماد ندارد و در مسایل خود آنها را شرکت نمیدهند. 21- به لحاظ عدم وجود فضای کافی اغلب اوقات خود را در خارج از چهار چوب مسکونی می گذارند. 22-با ناهنجاریهای اجتماعی به لحاظ از بین ر رفتن ارزشهای انسانی در حاشیه شهرها به سرعت پرورش مییابد و اعمالی چون دزدی، اعتیاد، قاچاق، فحشاء در آنجا بیش از متن اصلی شهر دیده میشود.
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی
دوستان