دکتر محمدحسن گنجی در سال ????خورشیدی در بیرجند به دنیا آمد. او در سال ????در دانشگاه ویکتوریای منچستر دوره‌ی کارشناسی ارشد را به پایان رساند و در سال ????به آمریکا رفت و توانست دکترای جغرافیا را از دانشگاه کلارک در ماساچوست دریافت کند. او پس از بازگشت به تهران سازمان هواشناسی را بنیان نهاد. خدمت او در دانشگاه تهران در سال ‌ ????با دریافت درجه‌ی استاد ممتاز به پایانرسید، اما او بیکار ننشست و در همین سال کار بنیان‌گذاری دانشگاه بیرجند را به سرانجام رساند . در سال????میلادی، سازمان هواشناسی جهانی او را به عنوان دانشمند برگزیده سال معرفی کرد.

کودکی و نوجوانی

محمدحسن گنجی در ??خرداد ????خورشیدی برابر با ??ژوئن ????میلادی در شهر بیرجند به دنیا آمد. سرزمین قهستان مانند جزیره‌ای در دریای شن بود و ورود به آن از هر سو نیازمند گذشتن از فرسنگ‌ها کویر بی آب و علف بود. ساکنان آن و به ویژه اهالی بیرجند از اکثریتی از ریشه‌‌ی ایرانیان قدیمی با رگه‌هایی از دیگر اقوام تشکیل می‌شد که بیش‌تر از راه کشاورزی همراه با دامداری روزگار می‌گذراندند. خانواده‌ی گنجی نیز از همین مردمان بودند.

پدر وی , ابوتراب مدتها نایب الحکومه شهر قاین بود. ‎افراد خانواده وی در خدمت امرای قاینات- بیرجند- یعنی ‏خاندان علم بودند. پدرش به شغل‎ ‎کشارزی ، دامپروری اشتغال داشت. وی سه برادر و دو خواهر داشته که چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلی بیرجند به تدریس اشتغال‎ ‎داشتند. در حال حاضر ‏همه آنها به غیر از دو نفرشان از میان رفته اند

شش ساله بود که وارد مدرسه‌ی شوکتیه در بیرجند شد. بیشتر دوران تحصیل مقدماتی او در دهه‌ی نخست????خورشیدی با تحولات سیاسی، اجتماعی گسترده کشور و پایان سلطنت دویست ساله‌ی قاجار و آغاز دوران پهلوی همراه شد. بیرجند که تا آن زمان روستای دورافتاده‌ای به شمار می‌رفت، کم کم به عنوان یک منطقه‌ی استراتژیک مطرح شد و مرکز فرماندهی تیپ نظامی قائنات و سیستان و بلوچستان لقب گرفت. در مدرسه‌ی شوکتیه رسم بر این بود که به شاگرد نخست، شاگرد دوم و شاگرد سوم به ترتیب مدال طلا، مدال نقره و یک کتاب نفیس هدیه می‌دادند و گنجی در طول شش سال تحصیل چهار مدال طلا و دو نقره، به دست آورد و در جشن پایان دوره که آن مدال‌ها را به سینه زده بودم چنان احساس سربلندی می‌کرد که به بیان خودش”گویی قلعه ‌ی خیبر را فتح کرده ‌بود.”

دو رویداد مهم در آن سال‌ها رخ داد که اثر عمیقی بر گنجی گذاشت: یکی خشکسالی شدیدی که تاثیرات انسانی دردناکی برجای گذاشت. پس از سه چهار سال همه‌ی قنات‌های بیرجند خشکید، محصولات کشاورزی از میان رفت و خیلی از روستاییان به شهرهای دیگر کوچ کردند. خانواده‌ی گنجی در آن سال‌ها بسیار سختی کشیدند و حتی آب آشامیدنی را از جاهای دیگر فراهم می‌کردند. دومین رویداد هنگامی رخ داد که او کلاس چهارم یا پنجمدبستان بود. زمستان ????هجری قمری بود که پس از چند روز بارش پیوسته‌ی باران، سیلی بزرگ رخ داد و همه‌ی قنات‌ها را نابود کرد و آسیب زیادی به بار آورد. خاطره‌ی تلخ آن دو رویداد هواشناختی همچنان در ذهن گنجی ماند و حتی در گزینش روش زندگی و روی آوردن او به دانش جغرافیا و هواشناسی اثر زیادی داشت.

دوران دانش جویی

گنجی پس از به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در زادگاه خود یعنی بیرجند در مهرماه ????خورشیدی به تهران آمد تا حقوق بخواند. ولی در تهران متوجه شدکه بیشتر استادان مدرسه‌ی عالی حقوق آن زمان، فرانسوی هستند و چون زبان فرانسوی نمی‌دانست به دارالمعلمین عالی رفت که نخستین بنیاد آموزش عالی آن زمان بود. دارالمعلمین عالی، که در ????بنیان‌گذاری شده بود، دو گروه “فلسفه و ادبیات” و “تاریخ و جغرافیا” داشت. گنجی در رشته‌ی تاریخ و جغرافیا نام‌‌نویسی کرد و پس از سه سال در ????لیسانس آن رشته را دریافت کرد.

از آن جا که گنجی در کنکور اعزام به خارج در بخش معلمی تاریخ و جغرافیا مقام اول را به دست آورده بود، در ??شهریور ????همراه با حدود ??نفر دیگر که ??نفر از آنان از دانش‌آموختگان دانشسرای عالی بودند، به فرانسه فرستاده شد. چون در دبیرستان شوکتی بیرجند تا اندازه‌ای با زبان انگلیسی آشنا شده بود، او را با ??نفر دیگر از دانشجویان که به زبان انگلیسی آشنایی داشتند، پس از چند روز ماندن در پاریس به لندن فرستادند. در آن روزها معمول بود که دانشجویان فرستاده شده به انگلستان را برای یکسال به زندگی در یک خانواده‌ی انگلیسی وا می‌داشتند تا زبان و آداب انگلیسی را فراگیرند. اما چون گنجی زبان انگلیسی را به اندازه‌ی نیاز می‌دانست، او را بی‌درنگ پس از ورود به انگلستان به دانشگاه ویکتوریا درمنچستر معرفی کردند که در آن زمان یکی از پنج دانشگاه معتبر پس از آکسفورد و کمبریج به شمار می‌آمد.

در سال دوم ماندن درانگلستان بود که پس از یک ‌سال مطالعه و بررسی رشته‌های گوناگون، تصمیم خود را گرفت که در زمینه‌ی جغرافیا کار کند و از آن زمان تاریخ برای او در درجه‌ی دوم اهمیت قرارگرفت. او در آن سال در گروه تخصصی جغرافیا در دانشگاه منچستر نام‌نویسی کرد و پس از چهارسال توانست لیسانس تخصصی و ممتاز درجغرافیا (B.A.Honurs) را به دست آورد که برابر کارشناسی‌ارشد به شمار می‌آید. او دلیل گرایش خود را به جغرافیا و به ویژه هواشناسی، دو رویداد خشکسالی و سیلی می‌داند که در روزگار کودکی و نوجوانی در زادگاهش رخ داد و باعث آسیب زیادی به روستاییان شده بود. همچنین، در روزگاری که در خارج تحصیل می‌کرد، بحث‌های داغی پیرامون نظریه‌ی تکامل در جریان بود و از آن جا که بارها شنیده بود که پاسخ جانداران به دگرگونی آب و هوا، نقش مهمی در تکامل جاندران دارد، به موضوع‌‌های مربوط به آب و هوا و محیط بسیار گرایش پیدا کرده بود.

گنجی در مهرماه ????به ایران بازگشت و با عنوان دبیر(امروزه در رتبه‌بندی علمی دانشگاهی به آن مربی می‌گویند) در دانشکده‌ی ادبیات و دانشسرای عالی به تدریس جغرافیا پرداخت. دوره‌ی خدمت دبیری او ??سال به طول انجامید و چون با مقررات آن روز هرگز نمی‌توانست بدون درجه‌ی دکترا، استاد دانشگاه شود، با استفاده از فرصت مطالعاتی در شهریور ????به آمریکا رفت. او پس از دوسال تحصیل در دانشگاه کلارک(در شهر ورستر ایالت ماساچوست) که از مراکز بسیار معتبر آموزش و پژوهش جغرافیا بود، درجه‌ی دکترا در جغرافیا را به دست آورد. گنجی پس از بازگشت به تهران، پس از چندماهی به درجه‌ی دانشیاری در جغرافیا ارتقا پیداکرد و بموقع استاد شناخته شد. او پیش از تابستان ????که بازنشسته شد، به استادی ممتاز دانشگاه مفتخر گردید.

خدمات علمی و آموزشی

گنجی روی هم ??سال سابقه تدریس داشته است که پس از دانشسرای عالی در دانشگاه تهران و دیگر مراکز دانشگاهی انجام شده است. دکتر گنجی پس از‎ ‎اخذ درجه لیسانس از انگلستان در سال ????، به ایران بازگشت و به مدت ?? سال با‏‎ ‎سمت دبیری در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی به تدریس جغرافیا‏‎ ‎پرداخت.

دانشسرای عالی که در سال????بنیان گذاری شده بود، تا آن زمان ?دوره و نزدیک ???نفر کارشناس تاریخ و جغرافیا بیرون داده بود. او با فارغ التحصیلان دوره‌های اول و دوم که از او جلوتر بودند و همچنین با فارغ التحصیلان دوره‌های چهارم و پنجم که پس از او وارد دانشسرای عالی شده بودند، در دوران تحصیل در آن بنیاد آموزشی آشنا شده بود. او به فارغ التحصیلان دوره‌های ششم و هفتم و هشتم در سال آغاز تدریس د ر آن‌جا در کلاس مشترکی درس داده بود. هم‌چنین، از سال ????تا ????با همه‌ی کسانی که در این رشته و یا در سال‌های دیگر در گروه آموزش جغرافیا به تحصیل پرداختند، تماس درسی مستقیم داشت. در نتیجه می‌توان گفت که او تاریخ جغرافیای ایران است.

دکتر گنجی خود‎ ‎چنین می‌گوید: من با دبیری در دانشگاه تهران شروع کردم و بعد از ?? ‏سال استادیار‎ ‎این دانشگاه شدم ، اولین کسی بودم که با تحصیلات عالیه جغرافیا به ایران برگشتم و‎ ‎در سال ‏دوم تأسیس دانشگاه تهران به همراه دو نفر از همکارانم رشته جغرافیا را پایه‎ ‎گذاری کردیم .

بعد از ما شش ‏نسل جغرافیدان در ایران تربیت شده‌است که من به نوعی‎ ‎پدربزرگ این جریان احساس می‌کنم .

به نظر گنجی یک آموزشگر جغرافیا، چه در دبیرستان و چه در دانشگاه برای داشتن آموزشی درست و کارآمد باید همواره در پی فراگیری دانش‌ مرتبط به جغرافیا باشد. از این رو، هر کتاب و رساله و حتی مجله و روزنامه‌ای را که درباره‌ی جغرافیا و علوم وابسته بدان تهیه و منتشر می‌شد، به دست می‌‌آورد و مطالعه می‌کرد و در صورت امکان جمع آوری می‌کرد. او کوشش می‌کرد که همواره مطالب و نظر یه‌ها و دستاوردهای تازه را در کلاس‌های مختلف دانشگاهی عنوان کند و دانشجویان را به کندوکاو و ژرف‌نگری بیشتر وادارد.

کار بررسی برگه‌های امتحانی و مطالعه‌ی جزو ه‌های پژوهشی و پایان نامه‌های تحصیلی دانشجویان که نیاز به تصحیح و اظهارنظر داشت، این عادت را در او تقویت کرد که هر کتاب یا نوشته‌ای را که مطالعه می‌کند، نگاه نقادانه‌ای به آن داشته باشد و نظر خود را در حاشیه‌ی کتاب یا مقاله یادداشت کند و مطالب قابل بحث یا تأمل را با خط کشی‌های مختلف مشخص ساز د. از این رو، کمتر کتاب یا مجله‌ای در کتابخانه‌ی شخصی او دیده می‌شود که این عادت خوب یا بد در آن منعکس نباشد.

خاطره نویسی از مشخصات زندگی اوست دست کم بین ??تا ??جلد کتابچه‌هایی از نوع سررسید را در کتابخانه‌ی او می‌توان دید که رویدادهای روزانه‌ی زندگی خود را در آن‌ها نوشته است. شرح مسافرت‌های زیاد داخلی و خارجی و مشارکت‌های او در کنگره‌ها و همایش‌های علمی بین‌المللی و برخورد با شخصیت‌های علمی و به ویژه جغرافی‌دان‌ها و بازدید از گروه‌های آموزشی جغرافیا در کشورهای گوناگون و مشاهدات جغرافیایی، از جمله یاداشت‌های ارزشمند گنجی است که بسیار آموزنده هستند.

جوائز‎ ‎و نشانها

دکتر گنجی ، در سال ???? به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران‎ انتخاب شد. وی در بیست و نهمین کنگره? ‏اتحادیه? بین المللی جغرافیایی در کره‎ ‎جنوبی در سال ???? میلادی به عنوان یکی از ?? جغرافیدان ‏برجسته? جهان شناخته شد و‎ ‎سازمان هواشناسی جهانی ، جایزه علمی سال ???? خود را به وی اعطا ‏کرد.

ایشان‎ ‎همچنین دارای نشان درجه سه در خدمات دولتی را دریافت کرده‌است. دکتر گنجی از اوایل‎ ‎انقلاب ‏تا هم اکنون بالغ بر ?? لوح تقدیر از مراکز آثار و مفاخر علمی ،چهره های‏‎ ‎ماندگار ،انجمن‌های علمی ‏جغرافیایی و دانشگاه‌ها دریافت کرده‌است.

دستاوردهای مهم

گنجی در ??سال خدمت دانشگاهی‌اش به مقامات و سمت‌های گوناگونی دست یافت. او خدمت در مراکز غیردانشگاهی را به علت ارتباط کاری با جغرافیا از خدمت در دانشگاه جدا نمی‌دانست و همواره از فرصت‌های مطالعاتی گوناگون مانند مسافرت‌ها و شرکت در کنگره‌ها و همایش‌های بین المللی به سود جغرافیا بهره برداری می‌کرد و کلاس درس خود را زنده و در حال تکامل و تحول نگاه می‌داشت. همکاری ??ساله او با وزارت راه آن زمان را می‌توان اوج همکاری او به مراکز بیرون از دانشگاه دانست که ?سال آن با معاونت پارلمانی آن وزارت همراه بود. او از آن ?سال برای بنیان‌گذاری و پیشرفت اداره کل هواشناسی وزارت راه بهره برداری کرد.

سخن از هواشناسی در ایران در دهه‌ی ????آغاز شده بود و در سال ????اداره‌ای به نام اداره ‌ی کل هواشناسی درون تشکیلات وزارت راه به وجود آمده بود. از آن جا که پایان‌نامه‌ی دکترای گنجی درباره آب و هوای ایران بود، او را به مدیریت آن اداره برگزیدند. پیش از آن، واحد کوچکی در تشکیلات سازمان هواپیمایی کشوری وجود داشت که خود زیر مجموعه‌ی وزارت راه بود و دو سرلشگر وزیر راه و ر ییس هواپیمایی کشوری بودند. رییس هواپیمایی حاضر نبود که فعالیت هواشناسی از آن جا جدا شود و گنجی پنج شش سال کوشش کرد تا قانون استقلال هواشناسی در اسفند ????به تصویب مجلس سنا رسید. او قانون عضویت ایران در سازمان هواشناسی جهانی را نیز به تصویب آن مجلس رساند.

در آغاز کار گنجی در اداره‌ی هواشناسی، آن اداره فقط بیست تا بیست و پنج کارمند داشت که حقوقشان از دستگاه‌های دیگر پرداخت می‌شد. چون هواشناسی بودجه‌ی مستقل نداشت و آن کارمندان از جاهای دیگر حقوق می‌گرفتند، چندان به برنامه‌های گنجی توجه نداشتند. از این رو، او تصمیم گرفت خودش کارمند تربیت کند. بنابراین، هر سال صد نفر دیپلمه می‌گرفت و آن‌ها را به سطح فوق دیپلم (کارمند فنی) می‌رساند. کوشش‌های او در آن سال‌ها باعث شد که کم کم ارزش هواشناسی و سودمندی آن بر همگان آشکار شود تا جایی که امروزه سازمان هواشناسی ایران یکی از بزرگ‌ ترین دستگاه‌های علمی در سطح ملی و بین المللی به شمار می‌آید.

از دیگر دستاوردها و مسسولیت‌های مهم دکتر گنجی می‌توان این‌ها را نام برد:

• دبیر دانشگاه تهران(????- ????)
• دانشیار و سپس استاد دانشگاه تهران(????-????)
• بنیان‌گذاری گروه آموزش جغرافیای دانشگاه تهران و مدیریت آن(????- ????)
• ریاست دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی(????- ????)
• بنیان‌گذاری سازمان هواشناسی ایران و مدیریت آن(????- ????)
• بنیان‌گذاری دانشگاه بیرجند و مدیریت آن(????-????)
• ریاست اداره کل هواشناسی از سال(????تا ????)
• نماینده‌ی ثابت دولت ایران در سازمان هواشناسی جهانی(????- ????)
• ریاست هواشناسی منطقه‌ی آسیا برای ?سال
• عضو همیشگی انجمن جغرافیای انگلستان
• عضو کمیسیون آموزش جغرافیا در سال ????
• مشاور وزیر دفاع در دوران جنگ ایران و عراق
• چهره‌ی برگزیده سازمان هواشناسی جهانی(WMO) در سال ???? میلادی
• چهره‌ی برگزیده چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ????
• و . . .

• رئیس اولین کنگره جغرافیدانان ایران ????
• عضو‎ ‎شورای دانشگاه ‏تهران
• اولین رئیس انجمن جغرافیدانان ایران ???? تا‏‎ ????‎

نگارش‌های استاد

دکتر گنجی دارای آثار علمی زیادی است که بیشتر به صورت مقاله‌های علمی در مجله‌های داخلی و خارجی به چاپ رسیده است. پایان‌نامه‌ی دکترای او درباره آب و هوای ایران بود که نخستین پژوهش درباره‌ی جغرافیای ایران بود. پایان نامه او در سال ????به زبان انگلیسی منتشر شد و تا چند سال تنها منبع درباره‌ی آب و هوای ایران بود و هنوز هم به آن ارجاع داده می‌شود. اثر مهم دیگر او، اطلس اقلیمی ایران است که بارهابه چاپ رسیده و کتاب مرجع است. او در نگارش کتاب بزرگی به نام ایرانشهر، که یونسکو برای معرفی ایران منتشر ‌کرد، سهم بزرگی داشته است.

گنجی برای چند دانش‌نامه مقاله‌های مهمی نوشته است. او سرپرست بخش جغرافیای نخستین دانش‌نامه‌ی نوین ایران یعنی دایرالمعارف فارسی به سرپرستی دکتر غلامحسین مصاحب بود و مقاله‌هایی برای آن اثر نوشته است. نگارش مقاله‌های مربوط به جغرافیای ایران در دانشنامه‌ی بریتانیکا تا چند چاپ با دکتر محمد حسن گنجی بوده است. او مقاله‌هایی به زبان انگلیسی برای “دانشنامه ایرانیکا” نوشته است که در آمریکا منتشرمی‌شود. همچنین، در سال‌های پس از انقلاب اسلامی مقاله‌های بسیاری برای دایره المعارف بزرگ اسلامی و دانشنامهی جهان اسلام نگاشته است. از جمله مقاله‌ای مفصل درباره‌ی آب است که به عنوان نخستین مدخل جلد یک دایره المعارف بزرگ اسلامی منتشر شد و در آن آب را از نظر فیزیکی، جغرافیایی و مباحث مربوط به حجم آب در ایران و جهان اسلام و حتی نظر فقیهان و قدیس‌ها درباره‌ی آب بررسی کرده است. یکی از ده‌هامقاله او در این دایره المعارف، مقاله‌ای با نام “اقلیم و اقالیم سبعه” است که به عنوان یکی از چهارده مقاله‌ی برگزیده همه‌ی جلدهای این دایره المعارف جایزه گرفت.

گنجی از نویسندگان پرکار کتاب‌های درسی نیز بوده است و ??کتاب درسی را برای دانش‌آموزان آماده کرده است. او درباره‌ی چگونگی آغاز این کار چنین گفته است:

“ در خرداد ????بود که روزی همایون صنعتی‌زاده از من وقت ملاقاتی خواست و همین که به دفتر محقر آن روز او در طبقه دوم ساختمان کوچکی در خیابان شاه رفتم کتابی کوچک، در قطع بزرگ با جلد رنگی زیبایی به نام جغرافیای طلایی به دستم داد و گفت این یک کتاب درسی درباره‌ی ‏جغرافیای عمومی برا ی مدارس ابتدایی است و اگر ترجمه آن را جایگزین کتاب فعلی سال پنجم‏ ابتدایی کنیم، خدمت بزرگی به توسعه‌ی دانش نوآموزان، خود کرده‏ایم.

او درست می‏گفت، چون‏در آن زمان کتاب جغرافیای ابتدایی روی کاغذ بسیار ارزان با نقشه‏های سیاه و سفید درهم چاپ‏ می‏شد. صنعتی‏زاده اضافه کرد که تا مطالب کتاب آماده شود، او فیلم و زینگ آن را فراهم خواهدکرد و کتاب ابتدایی را برابر و مانند جغرافیای طلایی اما به زبان فارسی برای اول سال ‏تحصیلی آماده خواهد ساخت. قراردادی به مبلغ مختصر ????تومان به نام من و دو نفر از شاگردان خوب و جغرافیدان من یعنی شادروانان دکتر لطف‏الله مفخم ‏پایان و حسین خلیلی‏فر منعقد شد و آغاز به کار کردیم و طولی نکشید که کتاب جغرافیای سال پنجم ابتدایی با قطع بزرگ ‏و کاغذ مرغوب و عکس‌ها و نقشه‏های رنگی دلچسب دانش‏آموزان به موقع، به بهای ??ریال‏منتشر شد و هجوم دانش‏آموزان در بعضی شهرها برای دریافت آن به قدری بود که شنیدیم بازار سیاه پیدا کرده و تا جلد ی ???ریال به فروش رسیده است.

موفقیتی که کتاب جغرافیای پنجم ابتدایی کسب کرده بود، ما را به فکر انداخت که کتابی نظیر آن با همان شرایط و نفیسی درباره‌ی جغرافیای ایران برای سال ششم ابتدایی آماده سازیم  ولی دشواری کار در این بود که در مورد این کتاب فیلم و زینگ و نقشه و تصویری در دست نبود و باید همه چیز را از آغاز آماده سازیم. صنعتی‏زاده هنرمند بزرگ و گرانقدر امروز، استاد پرویز کلانتری ‏را که در آن روزها جوانی پرشور و شوق بود پیدا کرد و او سراسر کتاب را با نقاشی‏های مناسب‏حال درباره‌ معیشت‏های ایرانی و محیط زیست آن‌ها مزین ساخت.”

فهرست آثار استاد

دکتر‎ ‎گنجی ، حدود ?? درس جدید و مختلف را به تدریج وارد ‏برنامه? رشته جغرافیا نمود و‎ ‎همه را شخصاً به تناوب در سال‌های تحصیلی مختلف تدریس کرد. از آثار ‏ایشان می‌توان‎ ‎به ? جزوه درسی ، ?? اثر تألیفی ، ? نقد کتاب ، ?? مقدمه کتاب ، ??مقاله علمی ،‎ ‎‎??‎سخنرانی و ?? مقاله به زبان انگلیسی اشاره نمود.

تعدادی از آثار استاد به شرح زیر است:

?. جنگ و جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه. تهران، بنگاه پروین،????

?. بشر چیست. ترجمه از آثار مارک توابن. تهران چاپ سوم، بنگاه افشاری،????

?. جغرافیا سال پنجم ابتدایی(با همکاری جسین خلیلی‌فر). تهران، بنیاد فرانکلین،????

?. جغرافیا ششم ابتدایی با همکاری حسین خلیلی‌فر. تهران، بنیاد فرانکلین،????

?. آمار بارندگی ایران. تهران، مرکز تحقیقات علمی مناطق خشک دانشگاه تهران، ????

?. کتاب‌های جغرافیای دبیرستان از سال اول تا سال ششم(با همکاری گروه‌ مؤلفان). دهه‌ی ????

?. فهرست مقاله‌های جغرافیایی(با همکاری جواد صفی‌نژاد). تهران، دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران،????

?. جغرافیای ایران(چهار فصل در جلد اول ایرانشهر). تهران، نشریه شماره‌ی ??کمیسیون ملی یونسکو،????

?. اطلس اقلیمی ایران. تهران، مؤسسة جغرافیای دانشگاه تهران، ????

??. مجموعه‌ی ??مقاله‌ی جغرافیایی. تهران،بنیاد جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب،????

??. جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی. مشهد، آستان قدس رضوی، ????

??. تاریخچه‌ی جغرافیا در تمدن اسلامی. تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ????

??. نامه‌هایی از قهستان(ترجمه و تالیف). مشهد، مرکز خراسان‌شناسی، ????

شرکت در عرصه های بین الملل

دکتر گنجی سفرهای علمی متعددی به‎ ‎کشورها و شهرهای مختلف جهان نموده است که از این جمله اند :  اسکاتلند ، پرتقال ، دانمارک ، سوئد ، فنلاند ، پاکستان ، ‏هندوستان ، ژاپن‎ ،اندونزی ، مالزی ، سنگاپور ، هنگکنگ ، لبنان ، اتریش ، آلمان ، هلند ، بلژیک ،‎ ‎اسپانیا ‏، فرانسه ، نروژ ، شورویسابق مسکو ،کیف، ایروان و باکو  ، استرالیا ،‎ ‎کانادا ، کشورهای متحده آمریکا و ‏کلیه? شیخ نشین‌های خلیج فارس .

‏دکتر گنجی در کنگره? بین المللی جغرافیایی ( آمستردام ???? ، واشنگتن ???? ، دهلی نو ???? و ‏مونترال کانادا ???? ) ، سمینار جغرافیایی کشورهای‎ ‎آسیایی و آفریقایی ( علیکره? هندوستان – ???? ) ‏، کمیسیون حل اختلاف آب هیرمند بین‎ ‎ایران وافغانستان (واشنگتن – ???? ) ، کمیته? اجرایی طرح ‏مناطق خشک یونسکو(‎کانبرای استرالیا - ???? ) ، کمیته? منطقه‌ای سازمان هواپیمایی کشوری بین المللی (‎رم – ???? ) ، کمیته? هواشناسی سازمان پیمان مرکزی (آنکارا – ???? ، ???? ، ????‏‎ ‎و ???? ، ‏لندن – ???? ) ، اجلاسیه? هواشناسی منطقه? آسیا ( رانگون - ????‏‎ ‎، بانکوک - ???? ، تهران ‏‏- ???? و توکیو – ???? ) ، کمیسیون اقلیم شناسی سازمان‎ ‎هواشناسی جهانی ( لندن - ???? و استکهلم - ‏‏???? ) ، کنگره? سازمان هواشناسی جهانی‎ ( ‎ژنو – ???? ، ???? و ???? ) ، اجلاسیه کمیته ‏اجرایی سازمان هواشناسی جهانی ( ‎ژنو - ???? ، ???? ، ???? ، ???? و ???? ) ، کمیته ارتباطات ‏سازمان عمران منطقه‎ ‎ای ( اسلام آباد - ???? ) ، دومین کنگره سازمان ملل درباره یکنواخت ساختن ‏اسامی ( ‎لندن – ???? ) ، کنفرانس یونسکو درباره? آموزش جغرافیا در آسیای شرقی و‎ ‎اقیانوسیه (سنگاپور ‏‏- ???? ) ، دومین اجلاسیه? گروه کارشناسان هواشناسی جهانی‎ ‎درباره? کاربرد اقلیم شناسی در مسائل ‏محیطی ( ژنو – ???? ) ، دومین کمیته? فنی‎ ‎اندازه گیری آلودگی هوا ( هلسینکی - ???? ) ، کنفرانس ‏یونسکو درباره آموزش‎ ‎جغرافیا در آسیای جنوبی ( دهلی نو – ???? ) ، هشتمین اجلاسیه گروه ‏کارشناسان‎ ‎جغرافیای سازمان ملل ( نیویورک – ???? ) ، سمپوزیوم هواشناسی در رابطه با آمایش‎ ‎زمین ‏دراشویل ( کارولینای شمالی – ???? ) ، بیست و سومین کنگره? بین المللی‎ ‎جغرافیا ( مسکو – ???? ) ، ‏سومین کنگره? سازمان ملل برای یکنواخت کردن اعلام‎ ‎جغرافیایی ( آتن – ???? ، مونترال – ???? و ژنو ‏‏- ???? ) ، سفر عتبات عالیات در‎ ‎گروه دانشگاه تهران ( ???? ) ، سفر چین در گروه دانشگاه تهران ( ‏‏???? ) ، یازدهمین‎ ‎اجلاسیه? گروه کارشناسان ملل متحد ( ژنو – ???? ) ، چهارمین اجلاسیه? منطقه ‏ای‎ ‎برای همسان سازی نام‌های جغرافیایی ( تهران – ???? ) ، سمینار مرزهای ایران در مرکز‎ ‎ژئوپلوتیک و ‏مرزهای بین المللی دانشگاه لندن ( لندن – ???? ) ، سمینار هویت ایران‎ ‎در پایان قرن بیستم در دانشگاه لندن ‏‏( لندن – ???? ) شرکت فعال داشته‌است.
گنجی در نگاه اندیشمندان

دکتر پیروز مجتهدزاده که در دوره‌ی کارشناسی شاگرد دکتر گنجی بوده است، درباره‌ی استاد خود چنین گفته است:« با همه‌ی استادانم رابطه‌ای نزدیک و منطقی داشتم، به ویژه با دکتر گنجی که رابطه‌مان به شکل رابطه پدر و فرزندی در روابط اجتماعی و نیز در محیط دانشگاه بود. صرف نظر از پدر و مادر که نقش انکارناپذیری در شخصیت من داشته‌اند، سه نفر دیگر هم تاثیر ژرفی بر زندگی من ایجاد کرده‌اند. نخستین آن‌ها دکتر گنجی است که نگاه اساسی‌ام را به علم و زندگی مدیون او هستم. در دوران دانشجویی‌ام به همه استادانم احترام می‌گذاشتم ولی دکتر گنجی به راستی با بقیه تفاوت داشت. او کسی بود که می‌توانست همه گونه پرسش را در مباحث جغرافیایی و به ویژه هواشناسی پاسخ دهد. با وجود این، هیچ ادعایی نداشت و احترام عمیق من به او به سبب همین بی‌ادعایی است. همیشه سعی می‌کرد در حال آموختن باشد. من همواره در برابرپرسش‌های علمی و فرهنگی و اجتماعی مختلفی که برایم پیش می‌آمد نزد او می‌رفتم. گنجی شخصیتی استثنایی و ارزشمند است و من شخصیتی در شأن و پایه او ندیده‌ام. در واقع آموختن من از دکتر گنجی فقط به دوره‌‌های خاص دانشگاهی مانند لیسانس و فوق لیسانس و حتی دکترا محدود نبود. من هنوز هم از او می‌آموزم.

آثار استاد:

دکتر‎ ‎گنجی ، حدود ?? درس جدید و مختلف را به تدریج وارد ‏برنامه? رشته جغرافیا نمود و‎ ‎همه را شخصاً به تناوب در سال‌های تحصیلی مختلف تدریس کرد. از آثار ‏ایشان می‌توان‎ ‎به ? جزوه درسی ، ?? اثر تألیفی ، ? نقد کتاب ، ?? مقدمه کتاب ، ??مقاله علمی ،‎ ‎‎??‎سخنرانی و ?? مقاله به زبان انگلیسی اشاره نمود.

منبع :http://asatid.irgeo.ir