کویر در فرهنگ لغت، اسم زمین بی‌آب و خشک پهناوری است که خاکش شور آهکی است و نامناسب برای کشاورزی، اما همین سرزمین در عین حال، سرشار از انواع ظرفیت‌ها و توان‌های اقتصادی است که متاسفانه نهفته و ناشناخته باقی مانده است. تولید انرژی پاک تابشی یا خورشیدی تنها یکی از این قابلیت‌هاست. مساحت کویرهای ایران از چندصد هزار کیلومتر تجاوز می‌کند. تنها برای کویر مرکزی مساحتی حدود 260 هزار و برای کویر لوت 80 هزار کیلومتر مربع را برآورد کرده‌اند.
کویر مرکزی از شمال به سلسله جبال البرز شرقی و کوه‌های بینالود از شرق به شهر عشق‌آباد و ازبک کوه، از غرب به کویر کوچک و از جنوب به کویر لوت و کویرهای اطراف یزد و خور محدود می‌شود.
کویر کوچک (کویر مسیله) از شمال به کوه‌های البرز شرقی و مرکزی، از جنوب به کویر ریگ جن، از غرب به کوه‌های مرکزی ایران و سلسله جبال کرکس و از غرب به کویر بزرگ محدود می‌شود. این کویر در برگیرنده کویرهای مرنجاب، بند ریگ، دره نخجیر، کویر سمنان و دریاچه نمک‌آران، حوض سلطان و کوه‌هایی همچون سیاه کوه، سفیدآب، کوه طلحه، کوه دم و کوه یخاب است.
کویر ریگ جن حد فاصل کویر کوچک و کویرهای طبس و یزد است. این کویر به علت دارا بودن مناطق وسیع باتلاقی، تپه‌های شنی بلند و ریگزارهای وسیع، جزو صعب‌العبور‌ترین مناطق جهان است که تاکنون عده محدودی از آن عبور کرده‌اند. کوه ملاهادی در این کویر قرار دارد.
مناطق کویری طبس و یزد جزو دیگر مناطق کویری ایران است که حد فاصلی بین کویر لوت و کویر بزرگ محسوب می‌شوند. باتلاق گاوخونی در این منطقه واقع شده است.
کویر لوت یکی از صعب‌العبورترین نقاط جهان است. در قسمت‌هایی از این کویر هیچ موجود زنده‌ای حتی باکتری هم وجود ندارد. بنا بر گفته بعضی از کارشناسان (دکتر پرویز کردوانی) گرم‌ترین نقطه کره زمین در این منطقه قرار دارد.
ایران در مدارهای ?? تا ?? درجه عرض شمالی قرار گرفته و قسمت‌های گسترده‌ای از مساحت آن را مناطق گرم و خشک کویری و آفتاب‌گیر فرا گرفته‌اند.
انرژی تابشی و سرمایه‌گذاری برای گسترش آن، جایگزینی مناسب برای سوخت‌های فسیلی آسیب‌زا برای محیط زیست است.
یکی از راهکارهای بلندمدت کاهش آلودگی هوا، بکارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر برای جلوگیری از انتشار آلاینده‌های فسیلی و ممانعت از گرمایش زمین از راه انتشار گازهای گلخانه‌ای است که با کاربرد سوخت‌های فسیلی، مانند نفت و گاز تولید می‌شوند. انرژی خورشیدی یکی از صورت‌های انرژی پاک است. از این انرژی می‌توان برای نمونه در تولید برق، راه‌اندازی سامانه‌های خنک‌کننده خانه‌ها و گرم کردن آب برای مصارف شخصی و صنعتی استفاده کرد.
از مساحت ??? میلیون هکتاری ایران، ?? میلیون هکتار- نزدیک به ??/? درصد را سرزمین‌های بیابانی تشکیل می‌دهد که در سال، ??? تا ??? روز آفتابی برای بهره‌برداری گسترده از انرژی تابشی دارد. پیمان کنعان، مدیر دفتر انرژی خورشیدی سازمان انرژی‌های نو در ایران، بر این باور است که «می‌توان از هر هکتار بیابان برای تولید یک مگاوات برق در ساعت بهره گرفت.» این رقم نسبت به کشورهای پیشرفته صنعتی‌، مانند آلمان از جایگاه بسیار بالاتر و مناسب‌تری برای تولید و بهره‌برداری از انرژی تجدیدپذیر تابشی خبر می‌دهد.
برخی از کارشناسان انرژی خورشیدی گام را فراتر نهاده و در حالتی آرمانی ادعا می‌کنند که ایران در صورت تجهیز مساحت بیابانی خود به سامانه‌های دریافت انرژی تابشی می‌تواند انرژی مورد نیاز بخش‌های گسترده‌ای از منطقه را نیز تامین کند و در زمینه صدور انرژی -از جمله برق- فعال شود. دسترسی‌پذیری فراوان انرژی‌های جایگزینی مانند انرژی تابشی امنیت بیشتری برای کاربرد آنها فراهم می‌کند؛ زیرا برای نمونه در منطقه بیابانی بم که زلزله‌خیز نیز هست، کاربرد چنین صورتی از انرژی می‌تواند تامین برق را صرفنظر از حوادث طبیعی به شکلی پایدار تضمین کند. در مناطقی که خطر سیل و طغیان رودخانه‌ها در آنها وجود دارد، استفاده از انرژی تابشی برای تامین برق بسیار موثر است؛ زیرا در صورت تخریب زیرساخت‌های انتقال برق و سیستم گرمایشی، می‌توان همچنان از گرما و برق تولید شده‌ از انرژی خورشیدی در خانه‌ها استفاده کرد.
نیاز به تولید برق از انرژی خورشیدی به سرعت افزایش می‌یابد. یافته‌های جدید این امکان را به وجود می‌آورند که این نیاز به ‌آسانی در آینده مرتفع شود، از جمله در ایران که ظرفیت بالایی برای تولید برق خورشیدی دارد.
امروزه وقتی صحبت از انرژی خورشیدی می‌شود منظور تنها صفحات فتوولتائیک نیست که نور را به الکتریسیته تبدیل می‌کنند. امروزه روش‌های مختلفی وجود دارد که با تکیه بر آنها می‌توان نور خورشید را به انرژی قابل استفاده تبدیل کرد. این روش‌ها به سرعت در حال بررسی و شکوفایی است.
در حال حاضر تولید برق خورشیدی جهان 4/12 گیگاوات است، در حالی‌که بشر در سال ???? نیازمند تولید ???? گیگاوات خواهد بود.
با این حال جای نگرانی وجود ندارد. چون که خورشید سالانه نزدیک به ?? هزار تراوات (هر تراوات برابر با یک میلیون وات است) انرژی در اختیار زمین می‌گذارد. تنها باید همت به خرج داد و از آن استفاده کرد.
در نخستین نیروگاه «ای‌سولار» به نام سییرا (Sierra) که در شهر لس‌آنجلس واقع شده، ابتدا نور خورشید را به گرما تبدیل کرده و سپس از بخار حاصله برق تولید می‌کنند. احمد آل‌یاسین، پژوهشگر محیط زیست در مورد این نیروگاه چنین توضیح می‌دهد: «این نیروگاه که در شمال شرقی لس آنجلس آماده شده یک نیروگاه آزمایشی − نمایشی ? مگاواتی است که به وسیله ?? هزار آینه متحرک یا آینه ردیاب در یک قطعه زمین ?? هکتاری پرتوهای حرارتی خورشید را روی برج دریافت‌کننده می‌فرستد تا تبدیل به انرژی الکتریکی شود. البته باید توضیح داد که چند سالی است که فناوری آینه‌های متحرک ردیاب با استقلال روبه‌رو شده و پیش‌بینی می‌شود که تولید برق جهانی از این شیوه از حدود ??? مگاوات در سال ???? به ???? مگاوات در سال ???? برسد».
در این روش، نور خورشید را روی دیگ‌های بخاری که روی پایه‌های بلند قرار دارند متمرکز کرده و گرما تولید می‌کنند. این سامانه در مجموع ??? درجه فارنهایت گرما تولید می‌کند که از بخار حاصله توربین‌های مولد برق نیروگاه به گردش درآمده و برق تولید می‌شود. احمد آل یاسین در مورد برتری این روش نسبت به تولید برق فسیلی می‌گوید: «مزیت این روش در این است که از آینه‌های تخت و قطعات کوچک‌تر استفاده می‌شود و آینه‌های تخت نسبت به آینه‌های پارابولیک یا محدب، در تولید خیلی ارزان‌تر تمام می‌شود. مزیت دیگر این است که استقرار آن در مطلوب‌‌ترین زاویه جذب پرتوهای خورشید صورت می‌گیرد و وقتی خورشید حرکت می‌کند و زاویه تابش خورشید به زمین تغییر می‌کند این آینه‌ها متناسب با آن می‌چرخند به‌طوری‌که همواره تمام پرتوهای حرارتی خورشید را جذب کرده و منعکس می‌کنند. یعنی راندمان جذب حرارت و بازتاب حرارت به برج دریافت‌کننده به حداکثر می‌رسد».
ایده متراکم کردن نور و گرمای خورشید از سال ???? به بعد مطرح شد. سال‌ها طول کشید تا این ایده توانست صورت واقعیت گرفته و توسعه یابد.
در سال ???? نیروگاه‌های تراکم خورشیدی در نقاط مختلف جهان به راه افتاد و تعداد آنها در سال ???? به ??? واحد رسید.
بر اساس پیش‌بینی «انستیتو سیاست زمین» که یک مؤسسه زیست‌‌محیطی و تحقیقاتی مستقل است، تعداد این نیروگاه‌ها در جهان هر ?? ماه دوبرابر می‌شود و از ??? مگاوات در سال ???? به ???? مگاوات در سال ???? خواهد رسید. در حال حاضر دستکم ?? نیروگاه تراکم خورشیدی در آمریکا در مراحل پیشرفته طراحی قرار دارند.
نیروگاه‌های eSolar با آرایش واحدهای ?? مگاواتی که هر یک برق ??? خانه را تامین می‌کند، استاندارد شده‌اند و هر واحد به یک چهارم مایل مربع زمین نیاز دارد.
آیا روزی خواهد رسید که بتوان با انرژی خورشیدی بخش عمده‌‌ای از برق جهان را تولید کرد؟
احمد آل‌یاسین می‌گوید: «این موضوع خیلی محتمل است. برای این‌که این روش از مناسب‌ترین و ارزان‌ترین و فراوان‌ترین منابع انرژی جهان است و بخصوص در کشوری مانند ایران با کویرها و بیابان‌های پهناور و روزهای درخشان و طولانی می‌توان هزاران مگاوات برق خورشیدی را از این طریق تهیه کرد و من حتی آنقدر امیدوارم که می‌گویم، ایران ممکن است با ایجاد نیروگاه‌های حرارتی آینه‌های ردیاب بتواند آنقدر برق تولید کند که مقدار مازاد بر نیاز را به کشورهای همسایه هم صادر کند». مهندس آل یاسین، کویر مرکزی و بیابان‌های مرکزی و جنوبی ایران را بهترین مناطق کشور برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی می‌داند.
منبع:www.gostareshonline.com