گردشگری روستایی امروزه یکی از مردمی ترین اشکال گردشگری محسوب محسوب می شود. بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ( OECD   ) در ایالات متحده آمریکا در سال 1992 ، بیش از 70 درصد جمعیت از انواع تفریحات روستایی و محیط های کشاورزی برخوردار گردیده اند ( شارپلی، 1380 ، 5 ) . این درصد در سال 2004 به 76 درصد رسیده است. ( پاپلی یزدی 1385 ، ص 201 )

گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی اجتماعی، در نیمه دوم قرن هجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد. قبل از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیت های تفریحی قرار گرفته بودند، اما شرکت در این فعالیت های تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود.

در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل توسعه حمل ونقل و سهولت جابجایی، راه یابی به روستا آسان شد. توجه به موضوع گردشگری روستایی ، از دهه های 1950 م. به بعد گسترش یافت و در دهه های 1960 و 1970 م. بیشتر در زمینه اقتصاد گردشگری روستایی برای کشاورزان و جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت ( افتخاری 1384، ص 3 ).

تعریف گردشگری روستایی کار چندان آسانی نیست و توافقی درباره آن وجود ندارد. در این خصوص تعاریف متعدد و گوناگونی ارائه شده است. دات گردشگری روستایی را فعالیتی چند وجهی می داند که در محیط خارج از شهر صورت می گیرد، و به گردشگران ماهیت زندگی روستایی را نشان می دهد. به اعتقاد آپرمان، گردشگری روستایی به فعالیت های مزرعه ای و غیر مزرعه ای گفته می شود، که در جوامع و نواحی روستایی انجام می شود. ( منشی زاده، 1384 ، ص 168 )

از دیدگاه کمیسیون جامعه اروپایی در سال 1986 ، گردشگری روستایی تنها شامل کشاورزی نیست ، بلکه همه فعالیت های گردشگری در مناطق روستایی را شامل می شود. ( شارپلی 1380 ، 12 ) به کلیه فعالیت های گردشگری ، که در محیط های روستایی با توجه به فرهنگ و بافت سنتی روستا ، هنر و صنایع روستایی ، آداب و رسوم سنتی که در بر گیرنده گردشگری کشاورزی ، گردشگری سبز ، گردشگری مزرعه ای ، گردشگری غذایی و.... است گردشگری روستایی می گویند.

گردشگری روستایی عبارت است از فعالیت ها و گونه های مختلف گردشگری در محیط های روستایی و پیرامون آنها که در بر دارنده آثار مثبت/ منفی برای محیط زیست روستا ، انسان و طبیعت است. ( سقایی، 1383 ، 112 )

نمونه های زیادی از انجام فعالیت های گردشگری در نواحی روستایی وجود دارد، از جمله فعالیت های مبتنی بر طبیعت ، جشنواره ها ، وقایع میراث، جاذبه های مبتنی بر جامعه بومی ، گردشگری کشاورزی ، نمایشگاه های هنری و صنایع دستی ، تئاتر اجتماع محلی و سایر موارد. همانطور که لن ( 1993 ) خاطر نشان می کند، گردشگری روستایی فعالیتی پیچیده و چند وجهی است که شامل انواع متفاوتی از گردشگری مبتنی بر مزرعه تا سفرهای آموزشی ، گردشگری قومی و اکوتوریسم خواهد بود. ( رضوانی ، 1387 ، ص26 )

بنابراین گردشگری روستایی شکلی از فعالیت اقتصادی گردشگری است که پیرامون شهرها و نقاط دارای شکل و بافت روستایی ( غیر شهری ) انجام می گیرد که در بر گیرنده آثار مثبت و منفی برای محیط زیست روستا ، انسان و طبیعت است. ( تقدیسی زنجانی و همکاران 1386 ،ص 4 )

کنفرانس جهانی گردشگری روستایی ( RTC  ) گردشگری روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می داند، که امکان بهره مندی از منابع طبیعی و جاذبه های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی ( کار در مزرعه و کشاورزی ) فراهم می آورد. علاوه بر این باید پذیرفت که ویژگی متمایزی مانند فعالیت ها و موقعیت روستایی ، گردشگری روستایی را از دیگر اشکال گردشگری جدا می کند. ( رضوانی 1387 ، ص 27 )

همچنین گردشگری روستایی به عنوان منبع با ارزش اشتغال زایی و ایجاد درآمد است که می تواند وسیله مناسبی برای توسعه اجتماعی – اقتصادی جوامع روستایی باشد. گردشگری روستایی در بسیاری از کشورها ، با سیاست های کشاورزی در ارتباط است و غالبا می تواند وسیله ای در جهت حمایت محیط زیست و فرهنگ روستایی بوده و نقش اساسی در توسعه و حفظ روستا داشته باشد. ( منشی زاده 1384 ، 169 )

در کل بر اساس تعریفی جامع تر ، گردشگری روستایی عبارت است از مجموعه فعالیت ها ، خدمات و مهمان نوازیهایی که توسط کشاورزان و روستاییان به منظور جذب گردشگران به روستایشان برای درآمد جانبی صورت می گیرد. ( تی کلوز 1994 ، به نقل از ازکیا ،1387 ، ص 318 ) 

گردشگری روستایی در کشورهای مختلف دارای معانی متفاوتی است که در این قسمت به چند نمونه از آن اشاره می کنیم:

در کشور فنلاند ، گردشگری روستایی به اجاره دادن کلبه ای روستایی به بازدید کنندگان یا تدارک خدمات مورد نیاز آنها در نواحی روستایی اطلاق می شود.

در اسلوونی ، جنبه مهم گردشگری روستایی همانا به زندگی بازدید کنند گان در خانوارهای کشاورزی بر می گردد جایی که گردشگران به عنوان مهمان با خانوار کشاورزی زندگی می کنند یا در مهمانخانه ای محلی سکنی می گزینند و برای تهیه غذا و سایر خدمات با خانوار کشاورزی فعالیت می کنند.

فیض اله اله یاری دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس