مناطق نمونه گردشگری به محدوده‌ای جغرافیایی اطلاق می‌شود که در این محدوده یک یا چند و یا مجموعه‌ای از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی وجود دارد که وجود آن‌ها انگیزه‌ای برای سفر و اقامت گردشگران خواهد بود. با توجه به عرصه مورد نیاز برای احداث تأسیسات گردشگری اعم از اقامتی و پذیرایی و زیر ساخت های مورد نیاز در این محدوده جغرافیایی به حسب ظرفیت و مساحت عرصه در چهار سطح محلی (با حداقل سی هکتار)، استانی (حداقل پنجاه هکتار) ملی (حداقل یک‌صد هکتار) و بین‌المللی(حداقل سیصد هکتار) سطح بندی می‌شود.لیکن سطح بندی نهایی آن براساس شاخص‌های مربوط، با توجه به سطح خدمات و سرمایهگذاری انجام یافته توسط سازمان مشخص میگردد.

برای تعیین محدوده جغرافیایی و تهیه نقشه منطقه با درنظرگرفتن مجموعه‌ای از عوامل که برای انتخاب منطقه به عنوان نمونه گردشگری تأثیرگذار بوده است، نیاز به انجام مطالعات پایه و تفصیلی است. براساس نتایج مطالعات پایه، مناطق نمونه گردشگری به عنوان یک فرصت سرمایه گذاری قابل عرضه برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی خواهد بود انجام مطالعات پایه و ایجاد زیر ساخت های اصلی قبل از محدوده جغرافیایی این مناطق به عهده دولت است. مطالعات جامع و تفصیلی به عهده سرمایه گذار می‌باشد

سرمایه گذاران پس از اخذ موافقت اصولی اولیه و سپس جواز تأسیس مناطق نمونه از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شش ماه فرصت دارند تا نسبت به انجام مطالعات جامع و تفصیلی منطقه اقدام نمایند. در هر مرحله بعد از تصویب مطالعات و نظارت فنی سازمان و حمایت همه دستگاه‌های مرتبط از طریق کارگروه گردشگری و شورای راهبری منطقه اقدامات مطالعاتی و اجرایی خود را اعمال می‌نمایند. 

در مناطق نمونه گردشگری با حفظ قوانین و مقررات محیط زیست و مناطق طبیعی و سازگار با محیط براساس مطالعات مصوب می‌توان انواع موضوعات و تأسیسات گردشگری و خدمات وابسته ایجاد نمود. همانند گردشگری طبیعی دریایی، گردشگری درمان و سلامت و یا هتل،مجتمع‌های اقامتی و پذیرایی، تفریحی، علمی و آموزشی مرتبط دهکده‌ها و بازارچه‌های صنایع دستی و هنرهای بومی و سنتی و ...محدوده سرمایه گذاری آن از جذب سرمایه‌های کوچک محلی با سرمایه‌های بزرگ ملی و بین‌المللی خواهد بود لذا مهم‌ترین ویژگی آن هدایت و مدیریت سرمایه‌ها و سرمایه گذاری در منطقه خواهد بود.

مناطق نمونه گردشگری به دلیل تسهیلاتی که برای سرمایهگذاران ایجاد میکنند و فضای متنوع و کاملی که از جهت امکانات در اختیار گردشگران قرار میدهند، میتوانند عامل مهمی در پیشرفت گردشگری ایران و افزایش گردشگران ورودی باشند. (سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور).

اما نکته قابل تأمل این است که انتخاب این مناطق عمدتاً سلیقهای و بدون توجه به نظرات مردم و گردشگران صورت میگیرد با این توصیف انتخاب مناطق نمونه گردشگری از اهمیت زیادی برخوردار است و توجه دقیق به ظرفیت‌های هر منطقه گردشگری لازم است. به عبارت دیگر ضروری است تا ارزیابی نظاممند و سازمان یافتهای از ظرفیت‌های هر منطقه با مشارکت مردم و گردشگران صورت گیرد تا مناطق نمونه به درستی انتخاب گردند.

سطح وسعت   

بین المللی300 هکتار   

ملی100هکتار   

استانی50 هکتار   

محلی30 

منبع: ارزیابی ظرفیتهای گردشگری مناطق نمونه روستایی مطالعه موردی: مناطق نمونه گردشگری سد درودزن و بهشت گمشده شهرستان مرودشت.پایان نامه کارشناسی ارشد فیض الله الله یاری کامفیروزی دانشگاه تربیت مدرس