چین کشوری پهناور با وسعت ?/? میلیون کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر یک میلیارد نفر است. ?? درصد جمعیت چین را روستانشینان تشکیل می‌دهند که عمدتاً به شغل کشاورزی مشغولند. چین باید حدود ?? درصد جمعیت جهان را تغذیه کند، و این در حالی است که تنها ? درصد اراضی قابل کشت دنیا را در اختیار دارد .
اقتصاد چین تا حد زیادی متکی بر اقتصاد روستایی و در نتیجه بخش کشاورزی است. انقلاب کشاورزی چین در طی ?? سال سیطره خود بر کشور، صدمات جبران‌ناپذیری را بر اقتصاد چین وارد کرد و سیاستهای نادرست دولتمردان در آن دوران رکود شدید اقتصادی و فقر روستاییان را به همراه آورد.
امروز پس از گذشت دو دهه از اجرای اصلاحات سیاسی سالهای ???? و ???? که به انقلاب دوم موسوم است، پیشرفت‌های قابل توجهی در توسعه کشاورزی و نیز دستاوردهای مهمی در صنایع روستایی این کشور به‌دست آمده است. فقر به میزان چشمگیری کاهش یافته و منابع طبیعی و زیست‌محیطی کشور حفظ و احیا شده‌اند. از سال ???? تا کنون کل تولید ناخالص داخلی کشور سالانه با نرخ میانگین ?? درصد، تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی ?/? درصد، و صنایع روستایی ?? درصد افزایش داشته است. تعداد افرادی که در فقر کامل به‌سر می‌برند، به ?? میلیون نفر یعنی ? درصد جمعیت روستایی کاهش یافته است .
توسعه اقتصادی چین در این سال‌ها روندی آرام و سنجیده داشته است. در این مدت به‌تدریج از تصدی دولت بر کشاورزی کاسته شده و با اجرای سیاستهای توسعه روستایی، درآمد روستاییان افزایش یافته است.
با وجود همه این پیشرفت‌ها چین هنوز تا توسعه اقتصادی پایدار و مؤثر راه درازی در پیش دارد. هنوز هم بخش روستایی و کشاورزی چین با معضلات عمده‌ای روبروست و هنوز هم ردپایی از دخالت‌های نادرست دولت در روستاها به چشم می‌خورد.
از سوی دیگر پیوستن چین به سازمان تجارت جهانی در سال ???? افق‌های جدیدی را به روی این کشور گشوده و همراه با آن چالشهای جدیدی را نیز پیش روی کشور قرار داده است. چین برای رقابت در بازارهای جهانی باید هر چه بیشتر بر سیاست درهای باز اقتصادی تأکید کند و جهت‌گیری‌های جدیدی را انتخاب نماید. به‌نظر می‌رسد با اتخاذ سیاستهای درست روند توسعه اقتصادی چین در سالهای آینده آهنگ تندتری پیدا کند.
? چهره چین پس از انقلاب کشاورزی
سیاستهای دولت چین پس از انقلاب کشاورزی، تأثیری شگرف بر اقتصاد ملی این کشور بر جای گذاشت و کشاورزی نیز به‌عنوان زیربنای اقتصادی چین از این تأثیرات در امان نماند. اصلاحات ارضی کشور در دهه ???? که بدون توجه به اوضاع اقتصادی و فرهنگی چین انجام شد، رکورد شدیدی در بخش کشاورزی پدید آورد. در طی این دوران نزدیک به ?? میلیون هکتار زمین کشاورزی از دست مالکان خارج شده و در اختیار کشاورزان بدون زمین قرار گرفت. پس از تقسیم زمین‌های کشاورزی، چین به تقلید از شوروی و کشورهای اروپای شرقی برای اداره امور کشاورزی اقدام به راه‌اندازی تعاونی‌ها نمود و کشاورزان را وادار به عضویت در این تعاونی‌ها کرد. ابتدا زمین‌های تقسیم‌شده تحت اختیار تعاونی‌های بزرگ قرار گرفت که در اثر این سیاست نادرست بیش از ?? میلیون کشاورز در اثر فقر و گرسنگی جان باختند .
از آن پس تعاونی‌های بزرگ به تعاونی‌های کوچک‌تر تقسیم شد. تا سال ???? نزدیک به ?? میلیون خانوار کشاورز به عضویت تعاونی‌ها درآمدند. بدین ترتیب فعالیتهای کشاورزی از مدیریت جمعی برخوردار شد و تصدی دولت بر بخش کشاورزی روزبه‌روز عمیق‌تر و گسترده‌تر گردید. تعاونی‌ها در آن دوران نقش‌های زیادی را بر عهده داشتند. تعیین روشهای تولید, نوع محصول، نحوه فروش و قیمت محصولات همه و همه توسط تعاونی‌ها و زیر نظر دولت انجام می‌شد. حاصل این سیاست‌ها ایجاد تنگناهای شدید برای کشاورزان و کاهش چشمگیر تولیدات کشاورزی بود. به‌طوری که سهم بخش کشاورزی در تولید ملی از ?? درصد به ?/?? درصد کاهش یافت .
سایر سیاستهای دولت نیز در این دوران تأثیرات گسترده‌ای بر بخش کشاورزی داشت. بخشی از این سیاست‌ها عبارت بودند از :
? تأکید بیش از حد بر خودکفایی و قطع ارتباطات بین‌المللی
? تصدی بیش از حد دولت بر امور اقتصادی
? عدم کنترل جمعیت
? انتقال شتاب‌زده اموال و املاک به دولت
? تأکید بیش از حد بر صنایع سنگین، به قیمت توجه کمتر به صنایع سبک و فعالیتهای کشاورزی
? عدم توجه به اهمیت انتقال فناوری
این سیاست‌ها که بدون توجه به قوانین اقتصادی و نیازهای جامعه اتخاذ شده بود، زیان‌های عمده‌ای بر اقتصاد ملی و بخش کشاورزی چین وارد کرد. تصدی دولت، انگیزه و ابتکار عمل کشاورزان و در نتیجه درآمد آنها را کاهش داد. واردات مواد غذایی در این دوران روزبه‌روز افزایش می‌یافت و مردم به‌ویژه کشاورزان که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دادند، از سطح زندگی مناسبی برخوردار نبودند.
? استراتژی توسعه روستایی چین
سالهای ???? و ???? را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ چین به‌حساب آورد. در این سال‌ها پس از گذشت ?? سال از انقلاب کشاورزی، مقامات کشور متوجه سیاستهای اشتباه خود در توسعه سیاسی و اقتصادی چین شدند و اقدامات اصلاحی جدیدی را جهت رفع مشکلات و چالش‌ها به اجرا در‌آورند. اصلاحات سیاسی چین در این سال‌ها، تحولات عمده‌ای در اقتصاد ملی چین پدید آورد و مهمترین بخشی که تحت تأثیر این تحولات قرار گرفت، بخش کشاورزی بود. در آن زمان دولت چین سیاستهای خود را دگرگون کرد. به‌جای تأکید بر صنایع سنگین، بر صنایع سبک و فعالیتهای کشاورزی تمرکز کرد؛ برنامه‌هایی را جهت کنترل جمعیت به مرحله اجرا گذاشت؛ و از میزان دخالت‌های خود در امور کشاورزی کاست. این سیاست‌ها تأثیر مثبتی در بخش کشاورزی داشت.
طرح‌ها و برنامه‌های عمده چین در توسعه روستایی عبارت بودند از:
? تبدیل " مزارع اشتراکی " به " مزارع خانوادگی "
پس از انجام اصلاحات سال ???? و ????، کشاورزان چینی تشویق شدند که با عقد قرارداد با تعاونی‌ها، بخشی از زمین‌های کشاورزی را اجاره نمایند. در طی این قرارداد آنها متعهد می‌شدند که بخشی از محصولات خود را به تعاونی‌ها واگذار کرده و مابقی آن را به هر قیمتی و در هر بازاری که تمایل دارند، به فروش برسانند. از شروع اجرای این سیاست تا اواخر سال ????، بیش از ?? درصد خانوارها با تعاونی‌ها قرارداد کشت‌و‌کار منعقد کردند .
در این شیوه، انتخاب نوع محصول، قیمت و نحوه فروش آن بر عهده کشاورزان گذاشته شد و وظایف تعاونی‌ها به انجام اموری چون ایجاد شبکه‌‌های آبیاری، تأمین ماشین‌آلات و سرمایه برای کشاورزان محدود شد. اجرای این سیاست کشاورزان را به سرمایه‌گذاری بیشتر در فعالیت کشاورزی تشویق کرد. تا جایی که در فاصله سالهای ???? و ???? سهم بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری‌های کشاورزی از ?/? درصد به بیش از ?? درصد افزایش یافت و سهم کشاورزی در تولید ملی که در سال ???? نزدیک به ?? درصد بود، در سال ???? به ?/?? درصد رسید. با اجرای این سیاست، تولید محصولات کشاورزی ظرف ?ماه به میزان ?? درصد افزایش یافت
? افزایش اندازه زمین‌های زراعی
درسال ???? و در شروع اصلاحات، بیش از ??? میلیون کشاورز در چین وجود داشت که??? میلیون هکتار زمین کشاورزی در اختیار داشتند. بدین ترتیب زمین کشاورزی هر خانوار تنها نزدیک ??/? هکتار وسعت داشت. مساحت اندک زمین‌های کشاورزی مشکلاتی را در تأمین معاش روستاییان پدید آورده بود. کشاورزانی که نمی‌توانستند از طریق کشاورزی امرار معاش کنند، دچار فقر شده و بخشی از آنها به شهرها مهاجرت کردند. سیل مهاجرت روستاییان به شهرها و مشکلات ناشی از آن دولتمردان را به اتخاذ سیاستهای جدیدی واداشت که از جمله این سیاست‌ها افزایش زمین زراعی کشاورزان، از طریق اشتغال تعدادی از کشاورزان در سایر بخش‌ها بود. با اجرای این سیاست‌ها تعداد کشاورزان تا سال ???? به ??? میلیون نفر کاهش یافت.
در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالشهای متعددی مواجه است، چراکه، راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته اند مسائلی همچون فقر، اشتغال،بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تأمین کنند، این راهبردها در توزیع منافع حاصل از رشد و توسعه نیزموفق نبوده و سبب ایجاد مشکلات متعددی برای نواحی روستایی شده اند، این مسئله باعث شده است که در سالهای اخیر بار دیگر توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و نظریه پردازان، برنامه ریزان و مجریان حکومتی در صدد برآیند تا
با ارائه راهکارها و روشهای جدید، از معضلات و مسائلی که این نواحی گریبانگیر آن هستند بکاهند. یکی از این راهبردهایی که اخیراً در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته و حتی در برخی از این کشورها به اجرا، درآمده ونتایج مثبتی بهمراه داشته، توسعه و گسترش توریسم در نواحی روستایی است که دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری است، می باشد.کشاورزی به تنهایی نمی تواند اشتغال و درآمد کافی را برای جمعیت روستایی فراهم آورد، بنابراین گسترش توریسم بعنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه روستای در ایران می تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد جوامع روستایی ایفا نماید و زمینه ساز ایجاد فرصتهای جدیدی در نواحی روستایی از جمله ایجاد اشتغال سودآور در بخشهای غیرکشاورزی، افزایش درآمد روستائیان و کاهش تفاوتهای درآمدی بین روستائیان و شهرنشینان، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و کم کردن از مشکلات و مسائل شهرهای بزرگ و ... بشود. البته باید اذعان داشت که توریسم به تنهایی نمی تواند جوابگوی همه نیازهای روستاییان باشد و باید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخشهای اقتصادی و بابرنامه ریزی اصولی قرار گیرد تا بتواند نتایج و پیامدهای مناسبی در جهت توسعه و بویژه توسعه پایدار نواحی روستایی بهمراه داشته باشد.بنابراین توسعه توریسم در نواحی روستایی از یک طرف می تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد جوامع روستایی وبستر و زمینه ساز توسعه پایدار روستایی باشد و از طرف دیگر وسیله ایی برای تحریک رشد اقتصاد ملی ( از طریق غلبه بر انگاره های توسعه نیافتگی و بهبود استانداردهای زندگی مردم محلی در منطقه) به حساب آید، به هر حال اگرتوریسم روستایی بتواند کلیه نقشه های محوله را بخوبی ایفا نماید می تواند خالق یا محرک یا فرآیند توسعه یافته برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری جوامع محلی در کلیه زیر شاخه های اقتصادی ، اجتماعی.( فرهنگی و همچنین خود صنعت توریسم باشد (شریف زاده ، مرادی نژاد ، 1381 ، ص 53این مقاله در پی پاسخگویی به سوالات زیر می باشد:?. آیا گسترش توریسم در نواحی روستایی، به لحاظ اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و محیطی منجر به ایجاد توسعه درمحیط روستایی خواهد شد ؟
2. نقش توریسم روستایی در توسعه پایدار به چه صورت خواهد بود؟
3. اثرات و پیامدهای توریسم در برنامه ریزی منطقه ای به چه صورت خواهد بود؟
-1 توریسم
واژه توریسم نخستین بار در سال 1811 ، در مجله ای انگلیسی به نام اسپورتینگ مارگازین (مجله ورزش) آمد. در این زمان این لغت به معنای مسافرد به منظور تماشای آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت به کار می رفت (محلاتی ، 1380 ص 3
توریسم عبارت است از مجموعه کارهایی که » : توریسم را چنین تعریف می کند (WTO) سازمان جهانی جهانگردی یک فرد در سفر و در مکانی غیر از محیط عادی خود انجام می دهد . این سفر بیش از یک سال طول نمی کشد و. (WTO.1999) « هدف آن سرگرمی، تفرج، استراحت ورزش و فعالیت هایی از این قبیل است
-2 -1 تعریف و مفهوم توریسم روستایی
تعریف توسعه روستایی: توسعه روستایی فرآیندی است که منجر به ارتقاء ، توانایی روستاییان برای کنترل محیطشان بشود و از کاربرد وسیعتری که اینگونه کنترل را تضمین می کند، ناشی می شود (خیاطی ، 1382 ). بنابراین توسعه روستایی بعنوان پدیده ایست که شامل فاکتورهای نهادی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تکنولوژیکی و فیزیکی می باشد که می بایست بطور همه جانبه ارتقاء یابند تا زمینه بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنین روستا رافراهم آورد.
اثرات توسعه توریسم: نتایج بدست آمده از یک فرآیند پیچیده تغییر و مبادله بین گردشگران، سکونتگهای میزبان و.( Yoon,2002,PN. مقصدها ( 14بطور کلی توریسم روستایی از دو جنبه دارای اهمیت است، یکی بعنوان یک فعالیت گسترده جهانی و دیگری بعنوان یک تأکید بر توسعه سیاستهای منطقه ایی. از همین رو، منطقی است که بپذیریم تعریف قابل قبول و عام از توریسم.( روستایی وجود ندارد (رحیمی ، 1381 ، ص 226یک فعالیت چند بخشی و مکانی در یک » : در استرالیا در هر دو بخش ملی و منطقه ای، توریسم روستایی بعنوان تعریف شده است « محیطی خارج از نواحی شهری می باشد و به گردشگران، ماهیت زندگی آن مکان را نشان می دهد.(Knowd.L,2001,PN.8.)اصطلاح توریسم روستایی اغلب به جای مقوله های دیگری مانند بوم زیست ها، توریسم سبز یا توریسم طبیعت، نیز.(Whelan. بکار می رود ( 1991
3 - پیشینه تاریخی توریسم روستایی در جهان – 1
توریسم روستایی یک پدیده بسیار قدیمی است. اما در عین حال توریسم روستایی بعنوان یک فعالیت تفریحی اجتماعی، در نیمه دوم قرن هیجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر شد. قبل از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرار گرفته بود، اما شرکت در این فعالیتهای تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود (منشی زاده ،نصیری ، 1381 ، ص 50 ). تا اوایل نیمه دوم قرن هیجدهم یعنی تا انقلاب صنعتی افراد نسبتاً کمی ابراز، و یا حتی میل و تصمیم به سفر و گردشگری داشتند، مسافرت بسیار کند، سخت و اغلب یک مسئله خطرناک بود و مسافرت به روستاها یک مسئله دشوار بوده است. تا اینکه در دهه 1850 توسعه خطوط راه آهن سراسر اروپا و آمریکا را به هم وصل کرد . انقلاب صنعتی تحولات قابل توجهی در جوامع بشری بوجود آورد. شهرها را به سرعت توسعه داد. ماشین های بخار، ماشینهای خودکار، تأسیسات مربوط به دیگ بخار توام با کوره های بلند، کارخانه های ذوب و ریخته گری در داخل شهرها ایجاد و توسعه یافت. متعاقباً مورفولوژی شهری نیز در نتیجه انقلاب صنعتی و استقرار واحدهای تولیدی دگرگون شد. تقاضا برای نیروی کارگری، نه تنها در افزایش عدد جمعیت شهرها مؤثر افتاد بلکه تیپهای سکونتگاهی را از حالت افقی به عمودی تغییر داد (قادری، 1382 ، ص 114 ). انقلاب صنعتی اگر چه باعث ایجاد یکسری مسائل و مشکلات برای جوامع شهری و روستایی شد ولی همچنین آن موجب گسترش راه های و جاده ووسائل حمل و نقل و توسعه ارتباطات هم در سطح محلی، ملی و بین المللی شد، که این خود باعث افزایش مسافرتها وتفریات به نقاط مختلف جهان از جمله مناطق روستایی گردید.
2 - جایگاه و نقش توریسم در توسعه و توسعه روستایی
در این زمینه در متون نوین مکتب های فکری دو طیف رویکرد اساسی وجود دارد.نام برده می شود مبتنی بر این فرض است که « رویکرد اقتصادی سیاسی » رویکرد نخست که در اینجا از آن با عنوان توریسم با شیوه ایی سر و کار دارد که کاملاً با الگوهای تاریخی وابستگی اقتصادی و استعمارگرایی ارتباط تنگاتنگی دارد، بر طبق این مکتب فکری شکل گیری صنعت توریسم تحت تأثیر و نفوذ شدید عوامل تعیین کننده اقتصادی وسیاسی است و سایر جنبه های جالب آن از اهمیت چندانی برخوردار نیستند، از میان این موارد می توان به تنوع امکانات در مقاصد، انواع مختلف تعطیلی، یا حقی چگونگی احساس گردشگران نسبت به تجربه سفر اشاره کرد. جریان کلی تحلیل های اقتصاد سیاسی در مورد آثار توریسم با نگرش منفی توأم است و به آن به عنوان وسیله ایی می نگردکه توسعه و خوش بختی ما در شهرهای ثروتمند ناشی از بها و هزینه ایی است که کشورهای فقیر و مناطق روستایی و.محروم این کشورها می پردازند (افتخاری ، صالحی امین ، 1376 ، ص .15بدین ترتیب، رویکرد اقتصادی سیاسی تلاش می کند تا نشان دهد که چگونه توریسم بین المللی در یک نظام اقتصادی جهانی که ویژگی اش اختلالات و عدم توازن های شدید است رشد و پیشرفت می کند این اختلالات وعدم توازن ها بعنوان پیامد مستقیم تسلط مقتدرانه به جهان سوم ناشی از ایجاد الگوهای خاص پیوندهای تجاری ومعروف بوده و « نظریه وابستگی » پیشین در آن زمان بوده است. این اندیشه از مکتب فکری که به نام « منطقه نفوذ »مطالعاتی که دانشمندان جهان سوم در دهه های 1960 و 1970 در تشریح این رابطه نابرابر بر اساس عوامل تعیین کننده تاریخی مذکور داشته اند سرچشمه و شکل گرفته است (افتخاری ، صالحی امین، 1376 ، ص 20 ). بنابراین در
-5
این رویکرد، توریسم روستایی نیز جزئی از صنعت توریسم محسوب می شود که در یک اقتصاد پیرامونی قرار گرفته که نه تنها باعث توسعه مناطق روستایی و محلی نشده، بلکه سبب ایجاد عدم تعادلهای محیطی و فضایی نیز در این مناطق گردیده و در نتیجه منافع بسیار اندکی از این صنعت (توریسم روستایی) عاید روستائیان گشته و عمده منافع وهزینه های آن به مادر شهرها و شهرهای بزرگ جهان سوم و در نهایت به شرکتهای فراملیتی و بزرگ بر می گردد.منابع
-
پاپلی یزدی، محمد حسین ؛ ابراهیمی، محمد حسین؛ نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران،.1381-
تقوایی، مسعود و شاپور آبادی، علی احمد، توسعه منطقه برخوار اصفهان از طریق گسترش توریسم، ماهنامه اجتماعی اقتصادی جهاد، مهر و آبان 1381 ، شماره 253-
خیاطی، مهدی، توریسم روستایی و تاثیر آن بر جوامع روستایی تایلند، ماهنامه اقتصادی اجتماعی جهاد، تیر 1382 ، شماره 257-
رحیمی، حسین، جهانگردی روستایی و قلمرو آن، ماهنامه سیاسی اقتصادی، 1381 ، شماره 186-
رنجبران، بهرام و زاهدی، محمود، برنامه ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه ای، ترجمه جهاد دانشگاهی اصفهان، 1379-
سایت آشوانی، راهبردهای توسعه و روستاییان فقیر، شاهپوری ، بهنام، مرکز تحقیقات و بررسی های مسایل روستایی، تهران، 1375-
قادری، اسماعیل، نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار، پایانامه دکتری، تربیت مدرس، 1382-
مهدوی، داوود، نقش توریسم در توسعه نواحی روستایی پیرامون شهرها، پایانامه کارشناسی ارشد، تربیت مدرس، 1382سایت تابناک.تاریخ انتشار: ?? خرداد ???? - ??:?
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی
دوستان
.jpg "دوستانه")